Encyclopedie van de evolutiebiologie

Prof. Nico M. van Straalen (2019)

Gepubliceerd op 11-02-2020

Polygynie

betekenis & definitie

Veelwijverij; sociale organisatie waarin mannen gewoonlijk samenleven met meerdere vrouwen

De term polygynie wordt hoofdzakelijk gebruikt bij dieren; bij de mens spreekt men meestal van polygamie, vooral als het getrouwd zijn met meerdere vrouwen in zekere mate geïnstitutionaliseerd is. Het is iets anders dan promiscuïteit (wisselende seksuele contacten).

Bij polygyne dieren zijn de mannen vaak groter dan de vrouwen en hebben grotere hoektanden. Bij zowel primaten als walvissen en hoefdieren is er een goede correlatie tussen de mate van seksuele dimorfie in lichaamslengte en de grootte van de harem. Dit wordt veroorzaakt doordat bij haremvorming een aantal mannen geen toegang heeft tot de vrouwen wat concurrentie tussen de mannen aanwakkert en daarin heeft een groot en vervaarlijk lichaam een voordeel (een vorm van seksuele selectie).

Bij de mens is er echter geen correlatie tussen seksuele dimorfie en polygynie. De afname van seksuele dimorfie tijdens de evolutie van de homininen die we zien in de fossielen vanaf 3,5 miljoen jaar geleden, wordt vaak aangevoerd als argument voor een succesvolle overgang naar een monogame levenswijze bij Homo sapiens.

Hoewel polygynie in veel menselijke maatschappijen geaccepteerd wordt, is bekeken over alle culturen, monogamie de dominante samenlevingsvorm. Onderzoek gepubliceerd in 1969 liet zien dat in 85% van de maatschappijen polygynie voorkomt, maar ook in zulke gemeenschappen is monogamie meer gebruikelijk. Seksuele activiteit buiten het huwelijk komt wel voor, maar de frequentie van buitenechtelijke kinderen is bij de mens relatief laag (mediaan 1,7- 3,3%) vergeleken met “monogame” vogels (vaak > 20%) en zoogdieren. Vaderlijke zorg voor de kinderen is bij de mens opvallend sterk.