Encyclopedie van de evolutiebiologie

Prof. Nico M. van Straalen (2019)

Gepubliceerd op 07-08-2020

Lophotrochozoa

betekenis & definitie

Hoofdgroepering van het dierenrijk; een samenhangende groep tweezijdig symmetrische protostome dieren gekenmerkt door een tentakelkrans rond de mond en spiraalklievingen bij de embryonale ontwikkeling; omvat o.a. weekdieren en ringwormen

Een groot aantal weekhuidige, niet-vervellende dieren van de Protostomia wordt gewoonlijk samengenomen in de hoofdgroepering (superfylum) Lophotrochozoa, een clade naast de andere hoofdgroep, Ecdysozoa (vervellende dieren). Het kenmerk waar de Lophotrochozoa hun naam aan ontlenen is een tentakelkrans rond de mond die dient voor de voeding.

Het oorspronkelijke bouwplan van de Lophotrochoza kan gezien worden als een tweezijdig-symmetrisch, gesegmenteerd, wormachtig dier, met behalve een tentakelkrans een ventraal zenuwstelsel met twee onderling verbonden ganglia per segment en een coeloom als lichaamsholte. Een ander belangrijk gedeeld kenmerk is dat ze allemaal een embryonale ontwikkeling hebben met gedetermineerde spiraalklievingen. Echter al deze kenmerken zijn bij bepaalde fyla weer verloren gegaan zodat de morfologie niet altijd uitkomst biedt.

De twee belangrijkste fyla die vallen onder de Lophotrochozoa zijn Mollusca (weekdieren zoals slakken, tweekleppigen en inktvissen) en Annelida (ringwormen). Deze twee fyla hangen ook onderling samen wat blijkt uit de trochophora, een larvestadium dat zowel bij wormen als bij sommige slakken voorkomt. Bij deze groep horen ook vier minder bekende fyla, namelijk snoerwormen (Nemertea), armpotigen (Brachiopoda), hoefijzerwormen (Phoronida) en mosdiertjes (Bryozoa).

Een aantal andere fyla, platwormen (Platyhelminthes), kelkwormen (Entoprocta) en buikharigen (Gastrotricha), werden vroeger buiten de Lophotrochozoa gehouden maar recente fylogenieën plaatsen ze erbij. Pijlwormen (Chaetognatha) en raderdiertjes (Rotifera) worden daarentegen wel beschouwd als een aparte evolutionaire lijn, genaamd Gnathifera. Deze dieren hebben geen spiraalklievingen en zouden een zustergroep zijn van de Lophotrochozoa. Desondanks worden Gnathifera en Lophotrochozoa samengenomen onder de naam Spiralia, een nogal verwarrende situatie die met nieuwe fylogenetische reconstructies nog opgelost moet worden.