Encyclopedie van de evolutiebiologie

Prof. Nico M. van Straalen (2019)

Gepubliceerd op 11-05-2020

Lateraal

betekenis & definitie

Aan de zijkant, weg van het midden, zijwaarts, aan de buitenkant

Het tegengestelde van lateraal is mediaal, in het midden. Alle dieren behorend tot de Bilateria hebben twee laterale zijden, namelijk het lichaam kan door een mediaal vlak in tweeën gedeeld worden zodanig dat elk van de helften het spiegelbeeld is van de andere helft. Gekoppeld aan bilaterale symmetrie is het feit dat veel onderdelen van het lichaam gepaard zijn, d.w.z. in tweevoud voorkomen, links en rechts. Als een orgaan niet gepaard is ligt het vrijwel altijd in het midden.

Er is geen apart signaleringssysteem in de ontwikkeling dat de medio-laterale as vastlegt. De laterale as is een gevolg van de fronto-caudale as en de dorso-ventrale as. De laterale zijde van een dier heeft desondanks een identiteit, want het is de plek waar ledematen ontstaan. Het laterale plaatmesoderm is een serie plaatjes (per segment één) die aan de zijkant van een gewerveld dier liggen en die bijdragen aan de schoudergordel en de heupgordel. Ook het sternum (borstbeen) ontstaat uit plaatjes van het laterale plaatmesoderm die naar de middenlijn migreren en fuseren.

Hoewel de twee zijden van het lichaam dus in aanleg identiek zijn worden ze toch soms functioneel verschillend. Dit is bijvoorbeeld het geval bij de lateralisatie van de hersenen (linkerhelft krijgt andere functies dan de rechterhelft). Ook sommige inwendige organen komen preferent aan één kant van het lichaam te liggen: de maag en pancreas links, de lever rechts. De linker en rechter identiteit wordt al bij de vorming van de primitiefstreep vastgelegd, door het eiwit Nodal, dat aan de linkerkant actief wordt.