Encyclopedie van de evolutiebiologie

Prof. Nico M. van Straalen (2019)

Gepubliceerd op 08-07-2020

Jager-verzamelaars

betekenis & definitie

Volk dat geen vaste verblijfplaats kent, geen landbouw bedrijft en leeft door voedsel uit de natuur te benutten

Jagen en verzamelen vormde de gebruikelijke wijze van voedselverwerving gedurende het grootste deel van de menselijke evolutie, vanaf het begin van het Paleolithicum (2,6 miljoen jaar geleden) tot de landbouwrevolutie (vanaf 10.000 jaar geleden). Zeer waarschijnlijk moet ook schooien hier aan toegevoegd worden. Sommige auteurs zijn zelfs van mening dat het verjagen van roofdieren bij een karkas of het openbreken van de achtergelaten beenderen met stenen werktuigen, belangrijker was dan het jagen zelf.

Ook nu nog leven een beperkt aantal volkeren als jager-verzamelaars. Antropologisch onderzoek aan zulke volkeren leert dat ze over het algemeen een eenvoudige sociale structuur hebben zonder hiërarchie of gelaagdheid en weinig aandacht voor bezit. Dit is een gevolg van hun nomadische manier van leven.

Jagen en verzamelen is niet te zien als een marginale levenswijze. In feite is het dieet uit de natuur zeer gevarieerd en jager-verzamelaars verkeren in goede gezondheid. Ze hebben geen last van de zoönoses waar de landbouwvolkeren mee te maken kregen. Het is wel zo dat jager-verzamelaargroepen een groot gebied nodig hebben om van te leven.

Vaak wordt een taakverdeling tussen mannen (jagen) en vrouwen (verzamelen) verondersteld. Maar hoe het jagen, dan wel het verzamelen van bladmateriaal, bessen en knollen, bijdroeg aan de voeding van de homininen is niet bekend. Vaak wordt het jagen door mannen gezien als een grote evolutionaire vooruitgang, maar de Amerikaanse antropoloog Adrienne Zihlman benadrukte dat plantaardig voedsel de hoofdmoot van het dieet vormde en dat vrouwen dus een doorslaggevende invloed hadden op de evolutie van de mens.