Gedragspatroon ten opzichte van andere leden van de groep dat zodanig is dat, als alle leden van de groep dat gedrag vertonen, er geen alternatief gedrag is dat een groepslid zou kunnen aannemen om daarmee een hogere fitness te bereiken
De term evolutionair stabiele strategie, vaak afgekort tot EES, is voorgesteld door de Engelse evolutionair-ecoloog en populatiegeneticus John Maynard Smith, in zijn boek “On Evolution”, gepubliceerd in 1972. Hij liet zich inspireren door de speltheorie en paste die toe op gedragingen van dieren.
Het voorbeeld dat hij in eerste instantie uitwerkte ging over de vraag hoe bij conflicten te reageren op een rivaal. Stel dat beide rivalen twee mogelijkheden hebben (1) conventioneel vechten, d.w.z. wel met uiterlijk vertoon maar zonder de tegenstander te beschadigen, en (2) escalerend vechten, d.w.z. met lichamelijk contact en mogelijke schade aan de tegenstander. Vervolgens definieerde Maynard Smith vijf strategieën voor de reactie op een rivaal, bijvoorbeeld: “blijf conventioneel vechten en trek terug als de rivaal sterker blijkt”, en “als de tegenstander escalerend begint ga dan onmiddellijk ook over tot escalatie”. Om vast te stellen wat de EES is moet een betaalmatrix worden gedefinieerd, d.w.z. een specificatie van wat elk van de tegenstanders winnen of verliezen bij een conflict met verschillende strategieën. In lijn met de evolutietheorie moeten deze kosten en opbrengsten uitgedrukt worden in termen van fitness.
Uit de analyse van Maynard Smith bleek dat de strategie “start conventioneel en escaleer alleen als de rivaal ook escaleert” de EES is. Hiermee kon hij, zonder een beroep te doen op groepsselectie, een verklaring geven voor het algemeen voorkomen van geritualiseerde gevechten in het dierenrijk.
De theorie van de EES heeft een enorme invloed gehad buiten de evolutionaire gedragsecologie, in de economie, evolutionaire psychologie en sociale wetenschappen.
