Encyclopedie van de evolutiebiologie

Prof. Nico M. van Straalen (2019)

Gepubliceerd op 30-11-2019

Dentale boog

betekenis & definitie

Denkbeeldige lijn door de achter elkaar geplaatste tanden en kiezen die de vorm van de onder- of de bovenkaak weergeeft

In de loop van de evolutie is bij de homininen het aangezicht ingrijpend veranderd. Van een naar voren stekende snuit zoals bij de chimpansee is het gezicht steeds platter geworden (van prognathie naar orthognathie). In samenhang daarmee is ook de dentale boog van vorm veranderd.

De oorspronkelijke vorm van de dentale boog (ook genoemd dentale arcade) is die van een U. Achter de hoektanden staan de kiezen in vrijwel rechte lijn achter elkaar. Bovendien zijn de hoektanden groot, ze steken uit de boog en is er een ruimte tussen de snijtanden en de hoektanden. Deze ruimte noemt men het diastema.

Door het kleiner worden van de kaken is de dentale boog veranderd van een U naar een parabool. Alle tanden en kiezen staan in één doorlopende gebogen lijn. Deze vorm van de dentale boog is kenmerkend voor de recente homininen zoals Homo erectus, de Heidelbergmens en de neanderthaler.

De vorm van de dentale boog is een belangrijk diagnostisch kenmerk voor de identificatie van incomplete fossielen zoals delen van de onderkaak of de bovenkaak. In 1932 werd in de Sivalak-heuvels in Noord India een stuk van een bovenkaak gevonden waarvan men aanvankelijk aannam dat het van een voorouder van de mens was (genaamd Ramapithecus). De leeftijd van het fossiel (15 miljoen jaar) zou duiden op een zeer oude oorsprong van de mens. Maar toen men in 1976 een meer complete Ramapithecus-kaak vond bleek uit de dentale boog dat het geen mens geweest kon zijn maar een voorouder van de orang-oetan was.