Encyclopedie van de evolutiebiologie

Prof. Nico M. van Straalen (2019)

Gepubliceerd op 23-07-2020

Datering

betekenis & definitie

Bepalen van de ouderdom van een aardlaag of fossiel met een geochronologische methode

Een klassieke methode is koolstofdatering. Hierbij bepaalt men de $$$^{14}$$$C/$$$^{12}$$$C-verhouding in biologisch materiaal. $$$^{14}$$$C is een instabiel isotoop dat vervalt tot $$$^{14}$$$N. In de atmosfeer wordt door kosmische straling steeds $$$^{14}$$$CO$$$_2$$$ gevormd. Zowel $$$^{12}$$$CO$$$_2$$$ als $$$^{14}$$$CO$$$_2$$$ worden bij fotosynthese opgenomen door planten en de koolstof komt via planten ook in dieren terecht. Na sterfte zal de verhouding $$$^{14}$$$C/$$$^{12}$$$C steeds kleiner worden. Namelijk, beide vormen van koolstof verdwijnen door afbraak van de biomassa en $$$^{14}$$$C verdwijnt ook door radioactief verval. De isotoopratio is een maat voor de tijd verstreken na overlijden. Omdat de halfwaardetijd van $$$^{14}$$$C slechts 5730 jaar bedraagt kan alleen recent materiaal hiermee gedateerd worden.

Datering van humane fossielen gebeurt bij voorkeur aan de aardlagen waartussen het fossiel gevonden wordt. Een veelgebruikte methode is K/Ar-datering. $$$^{40}$$$K is een instabiel isotoop dat voorkomt in kaliumhoudende afzettingen zoals veldspaat. Het vervalt tot $$$^{40}$$$Ar met een halfwaardetijd van 1.252 miljoen jaar. $$$^{40}$$$Ar accumuleert in de afzetting, bijvoorbeeld vulkanische as. Het kaliumgehalte van die as wordt geschat door in een monster $$$^{39}$$$K om te zetten in $$$^{39}$$$Ar met neutronenactivatie. Na smelten van het monster, waarbij het argongas vrijkomt, bepaalt men met een gevoelige massaspectrometer de verhouding tussen $$$^{40}$$$Ar en $$$^{39}$$$Ar, een maat voor de tijd sinds $$$^{40}$$$Ar begon te accumuleren.

Voor het dateren van grottekeningen wordt gebruik gemaakt van uranium-verval, gemeten in calciet-afzettingen die op het pigment aanwezig zijn.

Behalve deze isotoopratio-methodes zijn er nog verschillende andere methodes (thermoluminescentie, elektronspinresonantie, enz.). De meest betrouwbare dateringen worden verkregen als twee methodes met verschillende principes op hetzelfde uitkomen.