Vorm van interactie tussen organismen met wederzijds negatieve effecten vanwege het feit dat een beroep gedaan wordt op gedeelde maar beperkte bestaansmiddelen, ruimte of partners
Over de rol van concurrentie bij de evolutie van soorten is altijd veel discussie geweest. In navolging van Malthus ging Charles Darwin ervan uit dat alle populaties de neiging hebben om exponentieel te groeien, waarbij vroeg of laat concurrentie ontstaat om schaarse bestaansmiddelen. Die concurrentie zou dan leiden tot een strijd om het bestaan, de motor achter natuurlijke selectie.
De werking van concurrentie werd aangetoond in een serie beroemde experimenten door de Russische microbioloog Gregory F. Gause (1910-1986), met verschillende gistsoorten in eenvoudige laboratoriumcultures. Hij formuleerde het principe van competitieve exclusie: als twee soorten dezelfde ecologische vereisten hebben, d.w.z. dezelfde niche bezetten, kunnen ze niet duurzaam naast elkaar voort blijven bestaan.
Maar veldwaarnemingen laten zien dat sterk op elkaar lijkende soorten toch vaak duurzaam samenleven. Het onderzoek van de Nederlandse ecoloog Piet den Boer aan loopkevers bij het Biologisch Station te Wijster, liet zien dat in hetzelfde berkenbosje vijf sterk op elkaar lijkende loopkeversoorten van het geslacht Notiophilus jarenlang naast elkaar samenleefden. Ook in bodemecosystemen is er een enorme soortenrijkdom wat ogenschijnlijk strijdig is met het relatief eenvoudige habitat en de beperkte beschikbaarheid van voedsel (“het enigma van de bodemdierendiversiteit”, volgens de Britse ecoloog Joe Anderson).
Om deze tegenstelling te verklaren is vaak aangevoerd dat er in het milieu meer variatie is dan gedacht, bijvoorbeeld ruimtelijke heterogeniteit of subtiele verschillen in het voedsel. Door concurrentie is nichedifferentiatie of adaptieve radiatie ontstaan. J.H. Connell drukte het zo uit: Wat we nu zien is “de geest van voorbijgegane concurrentie".
