Cafetariaplan, -systeem - systeem waarbij werknemers zelf bepaalde bijkomende arbeidsvoorwaarden kunnen kiezen, bijvoorbeeld extra vrije tijd, hypotheekaflossing, bedrijfssparen. De term verwijst naar het gevarieerde ‘menu’ dat de werknemer voorgeschoteld krijgt. De methode werd voor het eerst toegepast in de Angelsaksische wereld. John Algeo geeft in zijn Fifty Years among the New Words. A Dictionary of Neologisms al een vindplaats uit 1963. Andere vindplaatsen dateren uit de jaren tachtig. Volgens de Random House Dictionary zou de term opgekomen zijn in de periode 1985-1990. Dat sluit beter aan bij de introductie van het woord in ons taalgebied, begin jaren negentig.
Indertijd sloot het van origine Amerikaanse chemieconcern DOW Chemical individuele arbeidscontracten af met haar werknemers. Daarmee had DOW de primeur van wat het ‘cafetariaplan’ is gaan heten. Iedereen heeft er een zekere vrijheid bij de keuze van het eigen pakket arbeidsvoorwaarden. De bonden steigerden, de Industriebond FNV voorop. Ze riepen in koor dat dit slechts een mombakkes was voor het eigenlijke doel: hen buiten de deur houden. Elsevier, 19-03-90
Akzo stelt voor dat werknemers ‘op basis van door henzelf getroffen inkomensvoorzieningen’ geleidelijk uit het arbeidsproces terug kunnen treden. Vrij vertaald komt dat erop neer dat werknemers nu geld opzij gaan zetten voor vrije dagen in de jaren voor de pensionering. Iets dergelijks komt ook al voor in bedrijven met een ‘cafetaria-systeem’ (bijvoorbeeld Dow Benelux), waar de werknemers vrije tijd kunnen ‘kopen’. de Volkskrant, 13-12-91
De verzekeraar uit Apeldoorn is de eerste Nederlandse onderneming die de medewerkers een ‘cafetaria-systeem’ voorschotelt. Het menu van arbeidsvoorwaarden omvat extra vrije tijd, (extra) hypotheekaflossing, pensioen, kinderopvang, voorzieningenfonds, bedrijfssparen, ziektekostenverzekering. Al naar gelang de voorkeur rekent men af in geld of tijd. HP/De Tijd, 06-12-91
Al meer dan twee decennia bepleit H. Thierry, hoogleraar Arbeids- en Organisatiepsychologie aan de Universiteit van Amsterdam, het zogenaamde ‘cafetaria-model’. Uit een aantal keuzemogelijkheden zouden werknemers hun eigen ‘menu’ van arbeidsvoorwaarden moeten samenstellen. Elsevier, 10-04-93
