Jodium is een spoorelement, een mineraal waarvan het lichaam maar erg weinig nodig heeft, maar het is cruciaal voor de gezondheid. Door veranderende voedingsgewoonten en bij voedselallergieën of -intolerantie kan er een jodiumtekort ontstaan.
Vrijwel alles wat uit de zee komt is een goede bron van jodium: zeegroenten (zeewieren, zeekraal), vis, schaal- en schelpdieren. Jodium zit ook in mindere mate in eieren, avocado’s, olijven, noten, zuivel. Maar steeds vaker vallen diverse jodiumbronnen weg uit het menu als gevolg van bepaalde diëten en veranderende voedingsopvattingen.
De schildklier bevat dertig procent aan jodium. De resterende hoeveelheid jodium zit verspreid in de borst- en speekselklieren, de hersenen, het ruggenmergvocht, het maagslijmvlies, de baarmoederhals en het oog.
Jodium wordt in Azië 25 keer meer gegeten dan in het westen. Daarom vermoedt men minder goed- en kwaadaardige borstziekten bij Japanse vrouwen.
Tijdens de zwangerschap passeert jodium de placenta en wordt het via de borstvoeding in de moedermelk uitgescheiden. Jodium is belangrijk voor de normale ontwikkeling en groei van kinderen. Melk uit de borsten van een moeder bevat een vier keer zo hoge jodiumconcentratie dan schildklierweefsel. Dat is noodzakelijk voor de neonatale schildklierfunctie en een normale neurale ontwikkeling bij het kind.
Gevolgen van een jodiumtekort
Een jodiumtekort is lastig te herkennen omdat de symptomen voor veel situaties geldend zijn. Onvoldoende inname van jodium kan leiden tot een verminderde schildklierfunctie. Een jodiumtekort leidt o.a. tot vertraagde groei en ontwikkeling, hypothyreoïdie en struma (vergrote schildklier).
Verschillende rauwe voedingsmiddelen verhogen de jodiumbehoefte, waaronder soja, koolsoorten, spruiten, koolrabi, mais, limabonen, pinda’s, walnoten, zoete aardappelen, cassave en lijnzaad,. Deze voedingsmiddelen zijn rijk aan zogenaamde goitrogenen. De naam ‘goitrogeen’ is ontleend aan het Engelse woord goiter, dat struma betekent. Dit zijn plantstoffen die de opname van jodium en de vorming van schildklierhormonen belemmeren. Verhitting van deze voedingsmiddelen de-activeert de werking van de goitrogenen.
Als men rookt kan extra jodium gewenst zijn. Roken verlaagt de jodiumopname, omdat sigaretten thiocyanaten bevatten (vergelijkbaar met goitrogenen).
Jodium heeft connecties met andere vitaminen en mineralen. Een tekort aan vitamine A, selenium, zink, ijzer en vanadium kan hypothyreoïdie veroorzaken en de effecten van een jodiumtekort versterken. Er is een verband tussen de seleniumstatus en de grootte van de schildklier. Een normale seleniumstatus kan beschermend werken bij een overmaat aan jodium.
Eén van de vroege klinische symptomen van een jodiumtekort is een vergrote schildklier (struma of krop). Een vergrote schildklier komt vaker voor bij vrouwen dan bij mannen. Een normale schildklier is niet te zien of te voelen.
Een vergrote schildklier veroorzaakt een egale of knobbelige zwelling in de nek. De traditionele methode om de schildkliergrootte te bepalen is inspectie en palpatie. Echografie is een nauwkeurigere en objectievere methode wanneer de vergrote schildklier minder goed te zien of te voelen is, vooral bij een licht tot matig jodiumtekort.
Verhoging van de jodiuminname kan over het algemeen de grootte van het struma verminderen. Echter de mate van omkeerbaarheid van de effecten van de hypothyreoïdie hangt af van de ontwikkelingsfase. Een kleine toename van de jodiuminname kan al veel effect hebben op het voorkomen van struma. Maar struma kan zowel door een te lage als door een te hoge inname van jodium worden veroorzaakt.
Voeding is een belangrijk onderdeel van de schildklierbehandeling.
Bij een jodium-suppletieadvies moet bij iedereen een juiste dosering tussen het aanbevolen minimum en de maximale veilige bovengrens worden bepaald. Daarbij moet rekening worden gehouden met de jodiuminname uit voeding, medicijnen en andere bronnen, waaronder een multivitaminepreparaat. Voor de veiligheid kan er langzaam worden opgebouwd naar de minimale aanbevolen dosering.
Grote schommelingen in jodiuminname moeten worden vermeden en dus moet er zorgvuldig omgegaan worden met jodiumsuppletie. Zowel een te lage als een te hoge dosering geeft een diversiteit aan ernstige klachten.
De grootste risico’s op een te hoge jodiuminname vormen de medische toepassingen van jodium (jodiumbevattende medicijnen en ontsmettingsmiddelen en contrastmiddelen).
Symptomen van te hoge jodiumstatus zijn:
• brandende pijnen in de mond, keel en maag,
• diarree met bloed,
• overgeven,
• dorst,
• een pijnlijke verstoorde urinelozing,
• een verstoorde bloedsomloop.
