Natuurdiëtisten Nederland

Marijke de Waal Malefijt (2020)

Gepubliceerd op 20-12-2019

Artisjok

betekenis & definitie

Artisjok is een gesloten, geschubde, groene of paarse bloemknop met dikke, vlezige, leerachtige eetbare blaadjes

Artisjok (Cynara) behoort tot de familie Asteraceae, waartoe o.a. ook arnica, kamille en goudsbloem behoren. Asteraceae omvat zo’n 600 verschillende soorten. Artisjok behoort tot de oudste geneeskrachtige plantensoorten en werd traditioneel gebruikt als leverkruid.

Artisjokken zijn eigenlijk bloemknoppen. Deze worden geplukt voor ze in bloei gaan omdat ze daarna niet meer eetbaar zijn. Artisjokken bestaan uit veel kleine blaadjes die om een bloembodem zijn gevouwen, die ook wel het artisjokhart wordt genoemd. Op deze bloembodem groeit een soort hooi, dat is het harige, vezelige binnenste dat niet wordt opgegeten.

Bij aankoop horen de bladeren van de artisjok dicht op elkaar gevouwen zitten. Ook moeten ze dik, vlezig en leerachtig van structuur zijn en er fris uitzien. Zowel de bladeren, de steel als de wortel van de plant kunnen worden gebruikt.
De artisjok is gevoelig voor uitdrogen. Wikkel hem daarom na aankoop in een vochtige theedoek en bewaar hem in de koelkast.

Besprenkel de breek- of snijvlakken van de artisjok altijd met citroensap, anders wordt ze snel bruin. Dat beïnvloedt de smaak niet, maar het ziet er dan wel wat minder aantrekkelijk uit.
Artisjok kan worden gekookt, gestoomd, gebakken, gegrild en in de oven worden bereid. Het wordt ook gebruikt als smaakmaker in drankjes.

Het stukje steel tot enkele centimeters onder de bloem, kan, alleen als het geschild is, vaak ook worden gekookt en opgegeten. Dit verschilt per exemplaar, dus proef er na het koken voorzichtig van.
Als de artisjok 5-10 minuten geblancheerd is, kan deze ook worden ingevroren.
Artisjok heeft een zachte, licht bittere smaak. Hoe verser de artisjokis, hoe beter de smaak. Wees er wel op bedacht dat rauwe artisjok bitterder smaakt. Als je artisjok rauw wilt eten, kun je het beste baby- of mini-artisjokken nemen.

In artisjok komen o.a. inuline en fructo-oligosacharide (FOS) voor; dat zijn vezels die opgebouwd zijn uit polymeren van fructose. Deze plantenvezels worden slecht verteerd en zorgen net als onoplosbare vezels voor een toename van het volume van de ontlasting en het verzadigingsgevoel en daarnaast zijn ze een kweekbodem voor gezonde darmbacteriën.
Van alle groentensoorten heeft artisjok de krachtigste antioxidantenwerking. Dit komt door de daarin aanwezige stoffen quercetine, rutine, anthocyanen, cynarine, luteoline en silymarin. De in de artisjok werkzame stoffen chlorogeenzuur en cynarine stimuleren galafscheiding, wat de maag-darmpassage en daardoor problemen met de spijsvertering, kan versoepelen.

Artisjok wordt als natuurlijk medicijn gebruikt voor de lever en de galblaas, bij de behandeling van een te hoog cholesterol en als urine – en galafdrijvend middel. De flavonoïden in artisjok hebben een beschermend effect op de lever. Artisjok zou ook kunnen helpen bij het oplossen en vernietigen van een steen in de blaas of nieren en zelfs bij een kater t.g.v. overmatig alcoholgebruik.

Als voedingssupplement in een medicinaal extract kan artisjok veilig gedurende een langere periode worden gebruikt, maar bij aanhoudende klachten geldt altijd het advies een arts te raadplegen.

Artisjok kan een allergische reactie (maag – en darmklachten) geven bij mensen met een overgevoeligheid voor de Asteraceae- of Composietfamilie. Hiertoe behoren o.a. zonnebloemen, chrysanten, goudsbloemen en madeliefjes.
Artisjok bevat sesquiterpene lactones. Deze stoffen kunnen een allergische reactie op de huid veroorzaken. Omdat ze vaak worden toegevoegd aan allerlei cosmetica en huidzalven is het verstandig om naar de ingrediëntenlijst te kijken van producten waarin plantenextracten worden verwerkt.

Contra-indicatie: er is onvoldoende onderzoek gedaan naar het gebruik van artisjok bij zwangerschap of gedurende de lactatieperiode en daarom wordt artisjok dan afgeraden. Ook kan het de toevloed van gal stimuleren, waardoor bij galblaasobstructie de klachten kunnen verergeren. Daarom dient ook in dat geval het gebruik van artisjok te worden vermeden.