Aften zijn pijnlijke, oppervlakkige, ronde tot ovale zweertjes in de mond, bedekt met een grijswit beslag en omgeven door een rode rand.
Aften komen vooral voor op de onderzijde van de tong, op de mondbodem, het slijmvlies van de wang en de binnenzijde van de lip, maar soms ook in de keel. Ze kunnen eten en praten bemoeilijken. Aften beginnen op de kinderleeftijd of tijdens de puberteit en hebben de neiging vaak terug te komen. Ze komen zeer veel voor: ongeveer 20% van de bevolking heeft wel eens last van aften. Behandeling van aften verloopt over het algemeen moeizaam.
Soorten aften
Er zijn 3 soorten aften:
1.Kleine aften komen het meest voor, in ongeveer 90% van alle gevallen. De zweertjes zijn kleiner dan 1 cm, zijn matig pijnlijk en genezen over het algemeen spontaan binnen 1-2 weken zonder littekenvorming. Deze aften kunnen vaak terugkomen; de meeste patiënten hebben 2-4 ‘aanvallen’ per jaar. Over het algemeen neemt het aantal aanvallen in de loop van de jaren af.
2.Grote aften zijn wat ernstiger. Ongeveer 10% van alle patiënten met aften heeft hier last van. Grote aften zien er het zelfde uit als kleine aften, maar ze zijn groter dan één centimeter en ze zijn dieper. Ze genezen langzaam in een periode van 10-30 dagen en laten een litteken achter. Deze zweren kunnen veel pijn, koorts, opgezette lymfklieren en algemeen ziek zijn veroorzaken.
Soms zijn grote aften een uiting van een onderliggende ziekte bijvoorbeeld bloedziekten door gebrek aan ijzer, vitamine B12 of foliumzuur en darmziekten zoals coeliakie, de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa. Ook mensen met HIV-ziekte/AIDS kunnen op aften lijkende zweren in de mond krijgen.
3. Herpetiforme aften. Deze zijn zeer klein; ze hebben de grootte van een speldenknop. Het aantal kan variëren van 5 tot wel 100 aften. Ze clusteren vaak samen tot een grote, onregelmatig gevormde aft. In zo’n 5 tot 10% van de gevallen is sprake van herpetiforme aften. Herpetiforme aften worden veroorzaakt door het coxsackievirus of een herpesinfectie.
Bij het ontstaan van aften spelen verschillende factoren een rol.
In slechts 10% van de gevallen kan voor het ontstaan van aften een oorzaak worden gevonden die kan worden opgeheven. In alle andere gevallen kan de aandoening wel worden behandeld, maar niet definitief worden genezen.
Factoren die een rol kunnen spelen bij het ontstaan van aften zijn:
• Besmetting met een virus of bacterie;
• Lage weerstand;
• Overgevoeligheid voor bepaalde voedingsbestanddelen;
• Vitaminen – en/of mineralengebrek. Suppletie met vitamine B12 en zink kan zowel bij een vastgesteld tekort als zonder tekort het ontstaan van aften voorkomen of verminderen.
• Beschadiging van het slijmvlies van de mond door tanden poetsen, flossen, kauwgom kauwen, scherpe harde stukjes in voedsel, een slecht sluitend gebit, injecties, tandheelkundige behandelingen of een scherp randje aan een gebitselement;
• Stress;
• Menstruatiecyclus. Soms verdwijnen aften bij vrouwen tijdens het gebruik van de pil of tijdens zwangerschap;
• Voedselovergevoeligheid voor o.a. noten, gluten, kreeft, vijgen, kiwi, tomaat, koolraap citrus (met name sinaasappel), chocola, kruiden en specerijen, schaal- en schelpdieren, varkensvlees, banaan, ei, melk, (oude) kaas en/of aardappel;
• Conserveringsmiddelen, E-nummers en kunstmatige kleurstoffen);
• Geneesmiddelen. Van sommige medicijnen is bekend ze dat op aften lijkende zweren kunnen veroorzaken. Lees hiervoor de bijsluiter van het geneesmiddel dat u gebruikt.
Uit een studie is gebleken dat de hoeveelheid vitamine A, C en E in zowel het speeksel als het bloed van personen met terugkerende aften, lager bleek te zijn dan bij de gezonde proefpersonen. De resultaten geven aan dat de antioxidantcapaciteit van het lichaam bij mensen met terugkerende aften lager is dan bij gezonde personen.
Een meta-analyse en een andere studie leken aan te geven dat er een duidelijk verband bestaat tussen de hoogte van de vitamine D-waarde en het vóórkomen van terugkerende aften.
Ook de zinkwaarde lijkt een indicatie te zijn voor het ontstaan van aften.
Een gel van Punica granatum (granaatappel) bleek het genezingsproces van een lichte vorm van aften te versnellen en de pijn die de aften veroorzaken, te verkorten.
Lysine bezit antivirale activiteit tegen het herpes simplex virus en daarom wordt dit aminozuur vaak gesuppleerd voor de preventie en behandeling van aften. Het advies is dan wel om de inname van arginine (noten, zaden, bessen, chocolade) te beperken, aangezien arginine vermenigvuldiging van het virus juist stimuleert.
Een goede mondhygiëne, voldoende slaap, verse biologische voeding (vooral veel groenten en fruit) en zo min mogelijk stress zullen ook zeker bijdragen aan vermindering van het ontstaan van aften.
