Verdedigingswerken. Van de vroeg-14de-eeuwse stadsverdediging resteert het tracé van de gracht langs de Oude Singel en de Beijlinggracht.
Resten van een groot rondeel, de voorm. Bartholomeustoren, zijn opgegraven en gereconstrueerd bij de Tol aan de ingang van de Voorhaven en de Scheepmakershaven (vroeger ‘Gat van de Haven’ genoemd).
Delen van de oude stadsmuur zijn te traceren bij Kloosterwal 1.Van de in 1582-1601 volgens het Oudhollandse stelsel naar ontwerp van Adriaan Anthonisz van Alkmaar aangelegde wallen en drie bastions aan de oostzijde van de stad zijn enkele resten behouden. De beer met monnik (bij Wal 9), oorspronkelijk uit 1590, is vermoedelijk vernieuwd in de tweede helft van de 18de eeuw. De in 1601 in rijke maniëristische stijl uitgevoerde Veerpoort (Wal 10) bestaat uit een onderbouw met graatgewelven en daarop een wachthuis met ingesnoerd schilddak. De hardstenen rustica-gevel aan de rivierzijde vertoont dorische details en wortelmotieven en heeft een fries met datum- en tekstcartouches en een rolwerk-bekroning met schildhoudende leeuw. De gevel aan de stadszijde is beneden voorzien van gecanneleerde dorische pilasters en bij het wachthuis van gecanneleerde ionische pilasters. De poort, die bij hoog water met houten deuren (1991) kan worden afgesloten, is gerepareerd in 1822 en gerestaureerd in 1918-'20 en 1984.
De vesting werd in 1673-'77 voltooid met vijf bolwerken aan de noord- en westzijde buiten de bestaande stadsgracht. Na de opheffing van de vesting (1816) begon vanaf 1827 de egalisatie van de wallen en het gedeeltelijk dempen van de grachten. Toch is stervormige aanleg nog goed herkenbaar. In het noordoosten, aan weerszijden van het water (Grote Gracht), ontwierp L.A. Springer in 1918 een park (Nieuwe Singel-Lopikersingel).
