Monumenten in Nederland: Zeeland

R. Stenvert en C. Kolman (2003)

Gepubliceerd op 02-01-2020

19de- en 20ste-eeuwse huizen in Goes

betekenis & definitie

In de eerste helft van de 19de eeuw werden verschillende huizen gebouwd in sobere neoclassicistische vormen en met een eenvoudige kroonlijst en deuromlijsting, bijvoorbeeld het brede woonhuis J.A. van der Goeskade 59 (circa 1840), het dubbele herenhuis Westwal 79-81 (circa 1850), en ook Grote Kade 22 (circa 1860) en Grote Kade 30 beide voorzien van een deuromlijsting met gecanneleerde pilasters - en Grote Kade 28. Het laatste pand heeft een mogelijk 16de- of 17de-eeuwse kern, gezien de zandstenen plint en de speklagen in het metselwerk op de begane grond.

Het met mezzanino en een deuromlijsting met gecanneleerde posten uitgevoerde huis Beestenmarkt 1 was tot 1830 als bierbrouwerij in gebruik. Aan de linkerzijde bevindt zich een in 1857 verbrede poortdoorgang tot de Brouwersgang; de sluitsteen aan de westzijde toont brouwersattributen.

Ook het vrijstaande herenhuis Rozenoord (Oostsingel 118), in 1855 als één van de eerste woningen langs de Oostvest gebouwd voor de koopman Besseling, vertoont neoclassicistische vormen. De sobere neoclassicistische herenhuizen Joachimikade 7-9 kwamen rond 1880 tot stand voor de familie Dekker op het terrein van hun houthandel.Voorbeelden van panden met een eclectisch gedetailleerde gevel en aan de bovenzijde afgeronde deur- en vensteropeningen zijn Grote Markt 21 (circa 1865) en J.A. van der Goeskade 73 (1864), met gestukadoorde plint. Het laatste was jarenlang burgemeesterswoning. Op de daklijst stonden voorheen gietijzeren vazen. Het huis is onder één dak gebracht met de in sobere neoclassicistische vormen uitgevoerde buurpanden J.A. van der Goeskade 71 en 75. Het pand Grote Kade 26 heeft een gepleisterde eclectische lijstgevel uit circa 1870.

Vanaf 1880 kwamen diverse huizen tot stand in neorenaissance-stijl, onder meer in de stadsuitleg buiten de vesten. Een rijk voorbeeld is de villa Van de Spiegelstraat 4, gebouwd in 1886 naar plannen van de Antwerpse architect J.M. Keelhoff voor de directeur van de plaatselijke meelfabriek Salberg. In 1895 werd de villa in gebruik genomen als Rijkslandbouwproefstation en tegenwoordig is er de muziekschool gehuisvest. Minder rijk is het in 1883 voor de familie Dekker gebouwde herenhuis Joachimikade 13 met natuurstenen decoratieve elementen en een omlijsting met pilasters en gebogen fronton. Karakteristiek zijn ook de in rijtjes gebouwde huizen Westwal 89-91, met balkons, Oostsingel 130-134, met balkons en dakkapellen met rondboogfrontons, Eversdijkstraat 1-7 en Oostsingel 148-152 (1898), voorzien van dakkapellen met driehoekige frontons. Voorbeelden van kleinere huizen met een ingezwenkte topgevel of een tuitgevel met neorenaissance-elementen zijn Oostsingel 64-66 en 140-146, Westwal 85-87 en Westsingel 36-38.

De in 1904 gebouwde dubbele villa Oostsingel 154-156, opgetrokken in gele verblendsteen, vertoont een combinatie van neorenaissance- en jugendstil-details. Eveneens uit het begin van de 20ste eeuw zijn de villa Oostsingel 90 met opvallende torenpartij en een houten verdiepingserker, en de gepleisterde villa Eigen haard (Oostsingel 92) uit 1902, die vóór 1908 met een zijvleugel werd uitgebreid. Bij een verbouwing rond 1917 kreeg dit pand de huidige kapvormen, een vakwerkgeveltop en de huidige vormgeving van de middenpartij. Rond 1910 gebouwd zijn zowel de villa's Den Hollanderlaan 12-18 als het woningblok Den Hollanderlaan 29-31. Het woningblok heeft opvallende hoekpartijen met inpandige balkons en vertoont zowel neorenaissanceals jugendstil-details. Kleinere voorbeelden zijn de huizen Kleine Kade 7 en Kleine Kade 11.

De rond 1915 gebouwde villa Paulina (Kloetingseweg 46) bezit een opvallend getrapt topgevelbeschot. Villa Kloetingseweg 40 uit 1920 heeft hoekrisalieten en een als luifel doorgetrokken dakschild. De villa Kloetingseweg 49 kwam in 1925 tot stand in Nieuw Historiserende stijl en is na diverse verbouwingen nu onderdeel van het verpleegtehuis ‘Ter Weel’. In zakelijk-expressionistische vormen ontworpen zijn de rond 1930 als directeurswoning gebouwde villa De Zonnehof (Kloetingseweg 84) en de villa's Valckestraat 3 (circa 1925), met praktijkruimte, en Westwal 39 (circa 1930). Voor de directeur van het bouwbedrijf Pilaar bouwde men in 1938 de villa Zwart Sluisje ('s-Heer Hendrikskinderendijk 118).