Industriegebouwen. Restanten van industrie zijn in Deventer te vinden in de Noorder en Ooster Voorstad en rond het industrieterrein Bergweide.
Een uitzondering moet gemaakt worden voor de Raambuurt, waar op de voormalige vestingwerken bij de grotendeels verdwenen ijzergieterij Nering Bögel een gaaf industrielandschap bewaard is gebleven. Gebruikmakend van de oude stadswatermolen aan het einde van de haven, richtte Hendrik Lindeman in 1755 een ‘Ysermoole’ op waarin ijzeroersteen werd fijngeklopt en vervolgens gesmolten.
In 1826 werd de fabriek gekocht door J.L. Nering Bögel en in 1847 voorzien van een stoommachine.Uiteindelijk ging de fabriek in 1932 failliet en werden de meeste gebouwen gesloopt. Bewaard bleven de voormalige modellenbergplaats Raamstraat 59 uit omstreeks 1880, een pand van vijf bouwlagen op een taps toelopende plattegrond, waar zich in 1933 de maalderij G.H. Schepers vestigde. Het meest opvallende gebouw is de modelmakerij Emmastraat 33 uit 1928, naar plannen van J.D. Postma. Dit functionalistisch vormgegeven pand met platte daken en geprononceerde traptoren werd in 1933 overgenomen door Nourypharma en is nu bezit van Akzo-Nobel.
In de gevel zit een gevelsteen met het Deventer wapen. De fabriek van lijnolie van de firma Gebr. Ten Hove heeft een pakhuis (Bergpoortstraat 19) uit 1881 naar plannen van F. ten Zijthof & Zn. Daarnaast verrees de stoomgrutterij en lijnkoekenfabriek van G. Wijers, waar J.W. Beltman, bouwer van molenwerken en grutterijen, in 1889 een silo bouwde (Bergpoortstraat ong.).
In 1905 werd een kantoor toegevoegd en in 1915 een oliemagazijn. In 1939 werd de fabriek door Ten Hove werd overgenomen. Het geheel is sinds 1972 buiten gebruik. De voorm. inkten zegellakfabriek P. van Son & Co. (Bergsingel 15-17) kwam in 1887-'89 tot stand in neorenaissance-stijl naar plannen van G. te Riele. De Deventer Stoom-Wasch, Bleek- en Strijkinrichting (Bergsingel 2-4) verrees in 1888 voor G.W.S. Nierdt, maar werd in 1932 door Senzora aangekocht als verffabriek.
De in 1876 als grossierderij ontstane fabriek voor suikerwerken en zachte zeep ‘Schoemaker & zonen Raamstraat’ (Senzora) (Raamstraat 4) werd in 1916 gebouwd naar plannen van J. Koning. In 1927 werd naar plannen van M. van Harte een nieuwe fabriek voor zachte zeep gebouwd (Bergsingel 6). De in 1894 naar plannen van J.A. Mulock Houwer gebouwde drukkerij De Lange Van Leer (Sluisstraat 23-25) werd in 1989 kantoor van Senzora. In de machinefabriek voor de graanindustrie F. ten Zijthoff & Zn. (Sluisstraat 2-6) uit 1884 is nu een automuseum gevestigd.
Elders in de binnenstad staat de voorm. poetslappenfabriek Geert Grootestraat 8 uit 1868-'69, naar plannen van de Gebr. Beltman. Het is een illustratief voorbeeld van een architectonisch rijker uitgevoerd neoclassicistisch kantoor en een sober vormgegeven neoclassicistische fabriek annex pakhuis. In de Ooster Voorstad verrees in 1903-'04 een geheel nieuwe fabriek van ‘Deventer Tapijten’ van de voorm. Koninklijke Vereenigde Tapijtfabrieken (Smyrnastraat 3-5). Het is een gaaf bewaard gebleven fabriek met dubbele binnenplaats, aangebouwde woning en shed-hallen.
De met jugendstil-details uitgevoerde, en vanaf het begin van elektrische aandrijving voorziene, fabriek was ontworpen door de nieuwe directeur J.G. Mouton, die als architect was opgeleid. De fabriek zelf was in 1776 aan de Nieuwstraat gesticht door George Birnie en A. Sauret. In 1829 verkreeg men een octrooi op de fabricage van Smyrnatapijten, waartoe in 1838 een Jacquard-weefgetouw werd aangeschaft. In de Noorder Voorstad ontstond in 1861 de katoenweverij H.J.
Ankersmit. In 1865 begon de productie en in 1897 bouwde men naar plannen van G. Beltman een weverij met magazijnen. De in 1965 gesloten fabriek, waarvan nog een deel met enkele sheds resteert (Lange Zandstraat 166), herbergt nu de machinefabriek Schreuter. Jugendstil-details vertoont de uit 1907 stammende en in 1916 verbouwde voorm. sigarenfabriek Tabakswal 32. De voorm. sigarenfabriek W.
Horst & Joh. Maas (Horma sigaren) (Sint Jurriënstraat 1) uit 1917 vertoont licht expressionistische details. Aan de Laan van Borgele 62 verrees in 1912 naar plannen van M. van Harte de nieuwe beddenfabriek J.A. Auping, die in 1868 in de Smedenstraat begon met de fabricage van ijzeren ledikanten. Het voorm. laboratorium Novadel (G.J.L. Ankersmitlaan 1) werd in 1926 in een combinatie van tradionalistische en functionalistische elementen gebouwd naar plannen van J.D.
Postma. De in 1856 bij de haven gestichte gasfabriek werd in 1910-'11 verplaatst naar een zuidelijker gelegen terrein (Zutphenseweg 51006), waar naar plannen van stadsarchitect C.H. Holgen een nieuwe fabriek met jugendstil-details tot stand kwam, evenals een directeurswoning en enkele dienstwoningen. Aan het begin van de nieuw haven op het industrieterrein Bergweide werd in 1924 een silo gebouwd voor het Coöperatieve Op- en Overslagbedrijf (Mr. H.F. de Boerlaan 21171), ontworpen door N. Kranenburg van de N.V.
Internationale Gewapend Betonbouw te Breda. De naastgelegen hogere silo dateert van 1961. Voor de al in 1593 opgerichte koekfabriek J.B. Bussink werd in 1952 een nieuwe fabriek gebouwd (Hanzeweg 42014) in betonskeletbouw en met schaaldaken, naar plannen van J.D. Postma. Het is de enige nog producerende fabriek van ‘Deventer Koek’. In 1958 kwam naar plannen van Postma een nieuw hoofdkantoor tot stand (Zutphenseweg 51035) van de in 1919 opgerichte blikemballagefabriek Thomassen & Drijver.
