Gasfabrieken. Vanaf 1834 leverde de Londense Imperial Continental Gas Association (I.C.G.A.) gas vanuit een gasfabriek aan de Marnixstraat (nu busstation).
Na mislukte pogingen tot oprichting van een Gemeentelijke Lichtfabriek (1878) kreeg de I.C.G.A. een concessie voor de bouw van twee gasfabrieken (1883). Beide werden door I.
Gosschalk ontworpen in rijke neorenaissance-stijl.De voorm. Westergasfabriek (Haarlemmerweg 2-14; 1883-'85) is een fors complex met haaks op de Haarlemmervaart een deels tweelaags en deels drielaags kantoor (nr. 10; sinds 1990 stadsdeelkantoor) met aangebouwde assistent-ingenieurswoning en naastgelegen ingenieurswoning (nr. 4). Parallel aan de vaart staat het lange en brede zuiveringsgebouw (1885) met twee zuiveringsruimten aan weerszijden van een smaller tussenlid. Beide ruimten zijn voorzien van Polonceauspanten. Bij de ophaalbrug (1919) over de vaart staat een Regulateurshuis met cokeskantoor (1885) en elders op het terrein bevinden zich een werkplaatsgebouw, een machinegebouw, twee meterhuisjes (met houten Philibertspanten) en een ketelhuis (1903; met stalen vakwerkboog-spantconstructie). In 1898 kwam de fabriek in gemeentelijke handen.
Uit 1902-'03 dateert de uit geklonken ijzeren platen samengestelde ronde gashouder met bakstenen onderbouw. Na het beëindigen van de productie in 1967 worden de gebouwen sinds 1992 verbouwd voor culturele activiteiten.
De voorm. Oostergasfabriek ontstond in 1885-'87 en kwam eveneens in 1898 in handen van de gemeente, om in 1900-'07 te worden uitgebreid onder leiding van L.H.E. Hylckema Vlieg. Na de elektrificatie van de straatverlichting in 1917 sloot de fabriek in 1923. Uitgevoerd in neorenaissance-stijl zijn de stokerij (Fronemanstraat 3; 1885-'87), die sinds 1929 in gebruik is als Sportfondsenbad, en het zuiveringshuis (Oranje Vrijstaatkade 43-47; 1885-'87). Het voorm. laboratorium (Polderweg 92; 1906) is uitgevoerd in vakwerkstijl.
In 1927 is de voorm. ammoniakfabriek (Polderweg 120; 1887) verbouwd tot dierenasiel. Het fundament van de gashouder (1905) dient sinds 1974 als sporthal.
