Monumenten in Noord Holland

R. Stenvert en C. Kolman (2006)

Gepubliceerd op 02-01-2020

De voorm. Nieuwe of St.-Jorisdoelen in Haarlem

betekenis & definitie

(Grote Houtstraat 142) [37] werd in 1577 ingericht op de plaats van het afgebroken St.-Michaëlklooster, ter vervanging van de bij de stadsbrand van 1576 verwoeste oude doelen (ter hoogte Wilsonplein). In 1591-'92 kwam onder leiding van stadsmetselaar Willem Dircksz den Abt en stadstimmerman Pieter Pietersz een vernieuwing tot stand.

Aan het rijk uitgevoerde maniëristische hoekpand, met natuurstenen spekbanden en een geveltop met obelisken en bekronend driehoekig fronton, is ook gewerkt door Lieven de Key (geveltop). De aansluitende en later verhoogde oostvleugel met schutterszaal bevat de maniëristische hardstenen Aspoort (1592), een vroeg ontwerp van De Key. Aan de binnenplaatszijde bevindt zich een korfboogpoortje met de afbeelding van een kruisboog op de sluitsteen. Het doelencomplex raakte in 1681 buiten gebruik en werd vervolgens verbouwd tot stadsherberg (Heerenlogement) en in 1707 tot Proveniershuis. Vanaf 1810 tot 1866 diende het complex als Oudemannenhuis. De binnenhof met hardstenen pomp wordt omringd door een binnenen een buitenring van woningen.

De binnenring (Grote Houtstraat 144a-y/aa-dd) bestaat uit eenlaagse (noordzijde) en tweelaagse woningen (na 1707 toegevoegd). De buitenring wordt gevormd door de 17de-eeuwse tweelaagse woningen Doelstraat 30-52, Lange Annastraat 39, Nieuwe Kerksplein 11-17 (met dichtgemetselde poort) en Kerkstraat 1-9. Het hoofdgebouw is gerestaureerd rond 1992, de achterliggende woningen in 1967-'82.