Monumenten in Noord Holland

R. Stenvert en C. Kolman (2006)

Gepubliceerd op 02-01-2020

De Speeltoren in Monnickendam

betekenis & definitie

(Noordeinde 2) [2] werd begin 16de eeuw gebouwd tegen de later verdwenen restanten van een bij de stadsbranden van 1499 en 1513 verwoeste middeleeuwse kerk. Deze toren van drie geledingen kreeg in 1591-'92 een afsluiting met rondboogfries en balustrade, alsmede een maniëristische achtzijdige houten lantaarn.

Naast een door Thomas Both gegoten uurklok (1591) en een halfuurslagklok van Pieter II van den Gheyn (1595) bevat deze lantaarn een carillon met vijftien klokken van Pieter II van den Gheyn (1596) en één van Antoni Wilkes (1663). Aan de zuidzijde heeft de bovenste torengeleding een houten uitbouwtje met beweegbare ruiters en een beeld van de Faam (eind 16de eeuw). De toren is gerestaureerd in 1926-'29 (A.A. Kok) en in 2004. De Speeltoren was onderdeel van het naastgelegen oude stadhuis (Noordeinde 4), dat hier vanaf circa 1500 was gevestigd. Van een verbouwing in 1658 resteert een zandstenen ingangspoortje.

De huidige gevel met Lodewijk XV-details is midden 18de eeuw tot stand gekomen. Het gebouw diende van 1814 tot 1978 als politiebureau. Bij een ingrijpende renovatie in 1920 heeft men een wapensteen in Lodewijk XV-stijl (circa 1756) ingemetseld, afkomstig van de in 1888 gesloopte Noordereinderpoort. Sinds 1981 dient het gebouw als museum van de Vereniging Oud Monnickendam.