Monumenten in Noord Holland

R. Stenvert en C. Kolman (2006)

Gepubliceerd op 02-01-2020

De (Herv.) Nieuwe Kerk in Haarlem

betekenis & definitie

(Nieuwe Kerksplein 36) [5] is een vierkante kerk met toren. De kerk van het St.-Annaklooster ter plaatse werd in 1645-'49 vervangen door de huidige, sober classicistisch vormgegeven, kerk naar ontwerp van Jacob van Campen.

De gevels hebben een dorisch hoofdgestel en ingezwenkte steunberen.Het hoger opgetrokken middenrisaliet aan de oostzijde is voorzien van een festoendecoratie, wapenschilden en een ingangsportaal met dorische zuilen. Het met houten tongewelven gedekte interieur wordt door vier ionische pijlers verdeeld in een Grieks kruis. Vlakke cassettenplafonds dekken de hoekruimten. De kerk bevat een waarschijnlijk door Van Campen ontworpen preekstoel (circa 1649). Afkomstig uit het koor van de St. Bavo is het door Jan van Covelens gebouwde orgel (1523), dat na overbrenging door Hendrik Herman Hess is vernieuwd met behoud van veel oud pijpwerk (1791; gewijzigd 1862, H.

Knipscheer). Aan de zuidzijde werd in 1927 een portaal aangebracht.

De toren tegen de achtergevel verrees in 1613-'16 naar een maniëristisch ontwerp van Lieven de Key tegen de laatmiddeleeuwse St.-Annakerk. De onderbouw van vijf korte geledingen wordt bekroond door een zandstenen balustrade met pinakels en een hoge, deels opengewerkte, achtzijdige torenbekroning (deels vernieuwd in 1833, spits in 1862). Boven de zandstenen toegangspoort zit een rijk uitgewerkt stadswapen (1613) in een nis met vaasdecoraties. De in 1978-'80 gerestaureerde toren bevat een door Medarus Waghevens gegoten klok (1525).