Monumenten in Noord Holland

R. Stenvert en C. Kolman (2006)

Gepubliceerd op 02-01-2020

Boerderijen in Twisk

betekenis & definitie

In Twisk is de ontwikkeling van de stolpboerderij goed te volgen.

Een midden-17de-eeuwse schoudergevel met vlechtingen heeft het uitgebouwde voorhuis van de stolpboerderij Dorpsweg 79. De deels uit hout opgetrokken stolp erachter is mogelijk 18de-eeuws, net als de omlijste doôdeur. Het bakstenen voorhuis van de stolpboerderij Dorpsweg 69 (gerestaureerd 1942) dateert gezien de geblokte ontlastingbogen uit circa 1615. De datering ‘1715’ slaat op de verbouwing tot tuitgevel met fronton en hoekvoluten in Lodewijk XIV-stijl. De voorkamer heeft een maniëristische betimmering met ionische deuromlijsting (circa 1615) en een achterkamer met Lodewijk XV-betimmering (circa 1770). De Lindenhoeve (Dorpsweg 52) is een stolpboerderij uit circa 1700 met terugliggende darsdeuren en een voorhuis met houten voorschot aan de linkerzijde. In de eerste helft van de 19de eeuw is de boerderij verbouwd.

De stolpboerderij Dorpsweg 80 heeft bij het rechts geplaatste voorhuis een 18de-eeuwse houten klokgevel. Vergelijkbaar hiermee is Dorpsweg 108, maar dan met een stenen klokgevel met hoekvoluten bij het voorhuis. De gevel bevat de jaartalstenen ‘1735’ en ‘1797’. De later versoberde klokgevel met hoekvoluten van het uitgebouwde voorhuis van de stolpboerderij Dorpsweg 111 is gedateerd ‘1746’ (jaartalsteen). De darsdeuren zijn versierd met een geschulpte rand.

Terugliggende darsdeuren en een vooruitstekend voorhuis met houten voorschot hebben de mogelijk met gebruik van oudere onderdelen begin 19de eeuw tot stand gekomen stolpboerderijen Dorpsweg 96 (inwendig geprofileerde korbelen), Olga Hoeve (Dorpsweg 169) en Hornderweg 14.

Uitgebouwde voorhuizen hebben ook de stolpboerderijen Dorpsweg 84 (circa 1860) en Westeinde 4 (1864). Bij de laatstgenoemde heeft men in de klokgevel 18de-eeuwse elementen hergebruikt. Vanaf circa 1870 worden de darsdeuren aan de achterzijde geplaatst en worden aan de voorzijde regelmatig twee deuren gemaakt (ingang en doodeur). Een voorbeeld hiervan is de houten stolpboerderij Dorpsweg 154 (circa 1870) met spiegel. Ook de eclectische stolpboerderij Dorpsweg 118 is voorzien van een spiegel. De sierlijk gemetselde schoorsteen meldt het bouwjaar 1885 en de jaartalsteen ‘1630’ is afkomstig van een voorganger.

De stolpboerderij Dorpsweg 182 met 18de-eeuws aandoende houten middenhalsgevel is met rode pannen gedateerd ‘1886’. Het middengedeelte van de stolpboerderijen Dorpsweg 153 (circa 1890) en Dorpsweg 51 (1893) is uitgebouwd als een hoger opgetrokken middenrisaliet. De laatstgenoemde boerderij heeft rond 1910 een serre gekregen.

Naast stolpboerderijen komen ook koprompboerderijen voor met als woongedeelte een eclectisch middenganghuis. Dit is te zien bij de aan elkaar verwante boerderijen Dorpsweg 78 (1873) en Dorpsweg 56 (1878). Vrij vóór de stolpschuur staat het eclectische middenganghuis van Dorpsweg 82 (circa 1870). In vorm verwant, maar uitgevoerd met chaletstijl- en kalkzandsteendetails, is Dorpsweg 119 (circa 1905). Een opvallend sierspant heeft het voorhuis van de kop-rompboerderij Dorpsweg 177. Het villa-achtige woonhuis van Dorpsweg 159 (circa 1910) is voorzien van jugendstil-details en het voorhuis van de stolpboerderij Dorpsweg 44 (circa 1930) vertoont expressionistische details.