Monumenten in Nederland: Noord-Brabant

Ton Kappelhof, Chris Kolman, Ben Kooij, Ben Olde Meierink, Nelleke Reijs en Ronald Stenvert (1997)

Gepubliceerd op 02-01-2020

De toren in 's-Hertogenbosch

betekenis & definitie

De toren, die in de kern grotendeels uit circa 1250-'60 dateert, is opgetrokken in baksteen, met toepassing van natuursteen voor lijsten, boogfriezen, vensters en balustraden.

Tijdens de restauratie bleek de in de 19de eeuw aangebrachte beklamping in zo slechte staat dat herstel hiervan niet mogelijk was. Men moest een nieuwe huid aanbrengen. Hiervoor gebruikte men baksteen die in vorm, kleur en afmetingen aansloot bij het 13de- en 16de-eeuwse werk. De onderste geleding is aan de buitenzijde geheel bekleed met natuursteen, nieuw aangebracht tijdens de eerste restauratie van de kerk. De tweede en derde geleding, tijdens de laatste restauratie in 13de-eeuwse toestand gereconstrueerd, zijn voorzien van spaarvelden met daarin gekoppelde rondboogvensters, gevat in een spitsboognis. De gotische bovenbouw heeft drie door steunberen van elkaar gescheiden spaarvelden met daarin spitsbooggalmgaten.

De bekronende balustrade werd hersteld naar 19de-eeuws model, terwijl het wijzerbord in classicistische omlijsting aan elke zijde een reconstructie is van de 17de-eeuwse situatie. De toren wordt bekroond door een achtzijdige, gedeeltelijk opengewerkte spits met een peervormige helm. Deze helm kreeg zijn huidige vorm tijdens de laatste restauratie.

De zogeheten bouwloods, gelegen ten noorden van de kerk, ging in 1989 open. Hier zijn restanten en afgietsels, ontwerpen en studies van beelden en beeldhouwwerken op de St.-Jan te zien. In de late middeleeuwen stond de echte bouwloods waarschijnlijk ter plaatse van de Plebanie van St.-Jan (Choorstraat 1). De plebanie dateert uit circa 1870 en heeft een opvallende vormgeving, naar ontwerp van J.J.H. Bolsius.