Monumenten in Nederland: Noord-Brabant

Ton Kappelhof, Chris Kolman, Ben Kooij, Ben Olde Meierink, Nelleke Reijs en Ronald Stenvert (1997)

Gepubliceerd op 30-06-2017

De R.K. kerk St.-Antonius Abt in Bokhoven

betekenis & definitie

De R.K. kerk St.-Antonius Abt (Gravin Helenastraat 1) is een eenbeukige laat-gotische kruiskerk met driezijdig gesloten koor en dakruiter; de westtoren telt twee geledingen en heeft een ingesnoerde spits.

Na vernielingen door Gelderse troepen in 1498 werd omstreeks 1500 een nieuw schip opgetrokken bij de bewaard gebleven, mogelijk 15de-eeuwse, toren. De overwelfde doopkapel aan de noordzijde van de toren werd tegelijk met of kort na het schip gebouwd. De traptoren aan de zuidzijde van de toren is na de bouw van het schip toegevoegd. In 1610 werd het koor vergroot en het transept toegevoegd. In 1771 kreeg de toren een nieuwe westingang. Na vernielingen in 1944 restaureerde men de kerk in 1947-'50. De spitsboogvensters van het schip kregen nieuwe traceringen en gebrandschilderd glas van de hand van R. van der Pol; de koorvensters werden in oude (dichtgemetselde) vorm hersteld. Aan het zuidtransept kwam een kleine uitbouw voor de biechtstoel en aan de noordzijde werd een sacristie aangebouwd.

De toren heeft inwendig een kruisribgewelf op gebeeldhouwde kraagstenen en verder een houten portaal met barokke beelden uit omstreeks 1730. Het kerkinterieur is voorzien van tongewelven van stucwerk uit 1771, met rococo-ornamenten door Johannes Goyssens. In het noordtransept staat het bijzonder fraaie, marmeren praalgraf van graaf Engelbert van Immerseel, heer van Bokhoven († 1652) en zijn vrouw Hélène de Montmorency († 1648), in 1649-'50 gemaakt door Artus Quellinus. Het monument was oorspronkelijk bedoeld voor de Predikherenkerk te Antwerpen, maar werd in 1651 in Bokhoven geplaatst. Uitgebeeld zijn de liggende figuren van de graaf en gravin, gekroond en in staatsiegewaad. Aan de voorzijde heeft de tombe een tekstplaat geflankeerd door een griffioen en een leeuw en door de familiewapens. Het barokke hoofdaltaar uit omstreeks 1700 is afkomstig uit de St.-Michaëlskerk in Dennenburg. Van de rijke inventaris noemen we verder alleen nog: een laat-gotisch kruisbeeld (15de eeuw), een beeld van St. Anthonius Abt (laat-15de-eeuws), een beeld van St. Cornelius (omstreeks 1730) en een rijk gesneden preekstoel met voorstellingen uit het leven van de H. Norbertus (midden 19de eeuw, met enkele oudere beelden). Het orgel, in 1790 gebouwd door Johannes Mitterreither, werd hier in 1982 geplaatst.