Monumenten in Nederland: Noord-Brabant

Ton Kappelhof, Chris Kolman, Ben Kooij, Ben Olde Meierink, Nelleke Reijs en Ronald Stenvert (1997)

Gepubliceerd op 02-01-2020

De Herv. kerk in Helvoirt

betekenis & definitie

De Herv. kerk (Van Grevenbroeckstraat 12) is een 15de-eeuwse gotische kruiskerk met driebeukig pseudo-basilicaal schip, driezijdig gesloten koor en westtoren met overhoekse steunberen en eenvoudige nissenversiering.

Tijdens de restauratie van de kerk in 1966-'69 vond men sporen van een romano-gotische voorgangster uit omstreeks 1250. Omstreeks 1450 verving men het oude koor daarvan door het huidige. Kort daarna verrezen het dwarsschip en de toren, die aanvankelijk enkele meters vóór de oude westgevel stond. Ten slotte werd het oude schip verbouwd en uitgebreid tot tegen de toren. De twee topgeveltjes met steekkappen boven de zuider zijbeuk stammen waarschijnlijk uit 1732, toen volgens een inscriptie in een gording de kap boven de zuidbeuk werd vernieuwd. Koor, middenschip en dwarsschip hebben houten tongewelven.

De knooppunten van de ribben en de kraagstukken onder de schenkels zijn versierd met gesneden koppen en rozetten. Op het koorgewelf bevindt zich een geschilderde voorstelling uit omstreeks 1525 van het Laatste Oordeel. Boven de scheibogen van het middenschip heeft men de sporen van de lichtbeuk van de romanogotische kerk zichtbaar gelaten.

Het laatgotische eikenhouten oksaal, dat in 1872 werd verkocht, bevindt zich nu in het Rijksmuseum te Amsterdam. De preekstoel met boogpanelen is 17de-eeuws en de koperen lezenaar en doopbekkenhouder stammen uit 1743; het orgel is vroeg-19de-eeuws. De grafzerken van Cornelis van Grevenbroeck, heer van Zwijnsbergen, zijn vrouw en kinderen stammen uit 1669 en 1682.