Wegdorp, gelegen op de Hondsrug aan de weg van Groningen naar Assen en ontstaan in de vroege middeleeuwen toen hier twee essen werden aangelegd. De bijbehorende groengronden aan beide zijden werden al in de 12de eeuw beschermd door de aanleg van dijkjes langs de Hunze in het oosten en de Drentse A in het westen.
In de 14de eeuw kwam de dijk tussen Paterswolde en Haren, de huidige Meerweg, tot stand. Bij de kruising met de Rijksstraatweg verrees een eerste bebouwingskern.
Vanaf 1740 vond ten westen van de Hoornsedijk de westelijke begrenzing van de Drentsche Aa vervening plaats, wat uiteindelijk leidde tot het ontstaan van Paterswolder Meer. De Drentse A werd gekanaliseerd bij de aanleg van de Noord-Willemsvaart in 1860.
Aan de oostzijde van het dorp kwam in 1870 de spoorlijn Groningen-Meppel te liggen; deze werd in 1916-'20 voorzien van een rangeerterrein. Bij het zuidelijk gelegen gehucht Harenermolen was van 1850 tot 1920 het atelier van de orgelbouwers Van Oeckelen gevestigd.Hoewel er in het gebied al in de 17de eeuw enkele buitenplaatsen waren aangelegd, zette de aanleg daarvan pas vanaf het begin van de 19de eeuw echt door. Vanaf het eind van de 19de eeuw werd deze ontwikkeling gevolgd door de vestiging van notabelen, renteniers en forenzen. Vanaf omstreeks 1910 leidde dit tevens tot recreatie aan het Paterswoldermeer, waar in 1921 een zwembad ontstond. De ontwikkeling van Haren als forenzendorp leidde tot de bouw van het tuindorp Onnen aan de oostzijde. Ook werd het gebied tussen de Rijksstraatweg en de spoorlijn gaandeweg volgebouwd met vrijstaande villa's. In 1935 volgde een uitbreidingsplan, waarvan alleen aanzetten verwezenlijkt werden rond de Dilgtweg in het noorden en de Emmalaan en Wilhelminalaan in het westen. Na de Tweede Wereldoorlog kwam vooral ten westen van de Rijksstraatweg en ten oosten van het spoor nieuwe woonbebouwing tot ontwikkeling.
