Monumenten in Nederland: Gelderland

Sabine Broekhoven, Chris Kolman, Ben Olde Meierink, Ronald Stenvert en Marc Tenten (2000)

Gepubliceerd op 02-01-2020

Huis Bergh in 's-Heerenberg

betekenis & definitie

Huis Bergh in 's-Heerenberg (Hof van Bergh 1) is een omgracht mottekasteel met voorburcht. Hendrik van den Bergh liet rond 1240 een ronde tufstenen donjon op een motte bouwen.

Tegen de oostzijde van dit verdwenen donjon trok men mogelijk begin 14de eeuw een langgerekt zaalgebouw op.Uit die tijd is ook de in aanleg elfhoekige ringmuur met vier ronde waltorens. Begin 15de eeuw verrees ter plaatse van de oorspronkelijke toegang een forse vierkante woontoren met borstwering en arkeltorentjes. Het kasteel kwam in 1416 in bezit van het geslacht Van der Leck, waarvan de heren vanaf 1486 als graaf Van den Bergh werden aangeduid. Bij een vergroting en verbouw in 1599-1611 naar plannen van Willem van Bommel verrezen aan de zijde van de binnenplaats een traptoren en een nieuwe gevel. De muurankers tonen de initialen van de opdrachtgevers: H(erman) G(raf) Z(u) D(em) B(erge), M(aria) M(arkgräfin) V(on) B(ergen). Een rechthoekige vergroting aan de noordoostzijde rond 1630 ging ten koste van de gracht. In 1679 volgde de bouw van een nieuwe zandstenen toegangspoort met wapensteen, naar plannen van Anton Hulse.

Uit dezelfde tijd is de rijk bewerkte barokke deuromlijsting van het hoofdgebouw in Baumberger zandsteen van de Coesfeldse beeldhouwer Jan Rendelers. Aan de zuidoostzijde verrees in 1728 een kapel. De hoge heerlijkheid vererfde in 1712 aan de vorsten Von Hohenzollern-Sigmaringen. Franz Wilhelm van Hohenzollern liet na een brand in 1735 het verwoeste oostelijke deel van de hoofdburcht herbouwen in 1736-'46 naar plannen van Lalane de Duthay en Gerrit Ravenschot. In 1912 kocht de Enschedese textielfabrikant J.H. van Heek het kasteel. Na restauratie in 1929 werd het in 1939 opnieuw deels door brand verwoest en in 1939-'41 hersteld naar plannen van H. van Heeswijk.

Sindsdien biedt het kasteel onderdak aan de rijke kunstcollectie van Huis Bergh. De trapeziumvormige en door een gracht omgeven voorburcht kreeg begin 15de eeuw een toegangspoort en ronde hoektorens de zuidoostelijke is in 1930 herbouwd. Aan de noordzijde staat het vroeg-16de-eeuwse rentmeestershuis, dat begin 17de eeuw is verlengd en verhoogd tot een bouwhuis.