Woonhuizen. Diverse woonhuizen in Workum zijn diepe huizen met een 17de-eeuwse kern.
Zo heeft het huis Noard 178 nog de oorspronkelijke 17de-eeuwse indeling met een voorhuis en een binnenkamer met daarnaast de gang naar de achterkamer. Uitwendig zijn vooral 17de-eeuwse trapgevels bewaard gebleven met diverse variaties in de decoraties.
Voorbeelden van trapgevels met toppilaster en natuurstenen lijsten, blokken en decoratieve kopjes zijn te vinden bij de huizen Noard 109, Noard 103 (met sierankers) en het tweelaags huis Noard 51 (1624). Trapgevels voorzien van een fries met siermetselwerk hebben Dwarsnoard 72 (met sierankers), Súd 54 (met siermetselwerk in de boogtrommels) en Noard 172.
Eenvoudiger 17de-eeuwse trapgevels zijn te vinden bij Noard 42, Sud 79 en Súd 14. Het diepe eenlaagspand Dwarsnoard 44 heeft een topgevel met twee van siermetselwerk voorziene friezen.
Het in 1663 gebouwde diepe huis Noard 5 bezit een rijk bewerkte trapgevel in laat-maniëristische vormen. De gevel heeft beneden corintische pilasters met festoenen in de verdiepte schachten en daarboven twee soortgelijke boven elkaar geplaatste pilasterstellingen met een versimpeld corintisch kapiteel.
Het huis, dat lange tijd als koetshuis in gebruik was, is in 1985 gerestaureerd.De huizen Dwarsnoard 49 (1762) en Súd 88 (1769) hebben nog een trapgevel met toppilaster op een kopje. In Workum zijn diverse 18de-eeuwse klokgevels behouden gebleven. Een goed voorbeeld van een klokgevel met beeldhouwwerk en aanzetkrullen in Lodewijk XIV-stijl heeft Súd 111 (1731), waar de bekroning is voorzien van een alliantiewapen. Verder heeft de gevel een neoclassicistische ingangsomlijsting (circa 1860) en laat-19de-eeuws venster in de top. Vergelijkbare eenlaagspanden met gedecoreerde klokgevels zijn Noard 118 (1737), met omlijste ingang, Súd 145 (1751), Súd 114 (1765), met vroeg-20ste-eeuwse pui, Súd 33 (1765) in Lodewijk XV-vormen en het gepleisterde pand Noard 19 (1773). Eenvoudiger klokgevels hebben Dwarsnoard 46 (1762), met omlijste ingang, en Dwarsnoard 53 (1786).
Een fronton als bekroning hebben de klokgevels van Merk 18 (1780; herbouwd in 1952), met omlijste ingang, en Algeraburren 3 (tweede helft 18de eeuw). Een laat-18de-eeuwse lijstgevel heeft het tweelaags Dwarsnoard 69. Lijstgevels met een ingangsomlijsting uit de tweede helft van die eeuw hebben het tweelaags diepe huis Noard 3, het diepe eenlaagspand Súd 78 en het dwarse eenlaags huis Noard 180, voorzien van een dakkapel. Uit de 18de eeuw dateren verder mogelijk de vier wit geschilderde diaconiewoningen Skil 8-11 onder doorlopend zadeldak en in opzet de later samengevoegde wit geschilderde vissershuisjes Séburch 14 met op het erf twee kleine bijgebouwen (taanhokken). Het gepleisterde diepe eenlaagspand Noard 94 heeft achter de 19de-eeuwse gevel een oudere kern. Inwendig bevinden zich uit de 17de eeuw consoles met engelenkopjes die een boog dragen en uit de 18de eeuw twee schouwen en een bedstedenwand.
Het uit circa 1820 daterende gepleisterde dwarse huis Súd 13-15 heeft een terug liggende middenpartij voorzien van houten zuilen met ionische kapitelen en een houten fronton met empire-decoratie. Lijstgevels uit de eerste helft van de 19de eeuw hebben het hoekpand Merk 26, Súd 141 en het huis Merk 28 met ingangsomlijsting en een kroonlijst met grote consoles. Rond 1820 is het gepleisterde Súd 144 gebouwd waarvan het tweelaags gedeelte wordt afgesloten door een fronton. Rond 1870 gebouwd of gewijzigd zijn het eenlaagspand Noard 165 met betegelde keuken - en het tweelaags huis Noard 3, beide voorzien van een ingangsomlijsting en een dakkapel met fronton. Het middenganghuis Trekwei 6, met portiek en dakkapel, is circa 1870 opgetrokken. Een mansardedak hebben de rond 1890 gebouwde diepe eenlaagshuizen Noard 169-171 met portiek; het naastgelegen koetshuis Noard 167 dateert uit dezelfde tijd. Voorbeelden van lijstgevels uit de tweede helft van de 19de eeuw zijn te vinden bij Noard 1, Noard 16, Noard 93 (circa 1870) en het huis Merk 25 (circa 1880), dat op de verdieping eclectische vensteromlijstingen heeft.
Neorenaissance-vormen vertonen de met portiek en bakstenen dakkapel uitgevoerde eenlaags huizen Súd 149 (circa 1890) en Noard 91 (circa 1900), het woon- en winkelpand Noard 7 (circa 1890) en als laat voorbeeld het huis Súd 43 (1923) met trapgevel. Het vrijstaande T-vormige huis Begine 67 kwam in 1914 tot stand naar ontwerp van G. Stapensea met één en tweelaags bouwdelen en een uitgebouwde kamer met balkon. Het huis Noard 41 (circa 1910) en het woon- en winkelpand Noard 55 (circa 1915) vertonen jugendstil-elementen.
Zakelijk-expressionistische vormen hebben de vrijstaande woonhuizen Brouwersdijk 1 en 3 (beide circa 1925), het door M. van der Meer ontworpen huis Us Wente (Spoardyk 50; 1933) en de brugwachterwoning Begine 39 (circa 1935). Rond 1930 tot stand gekomen zijn de twee-onder-één-kap-woningen Doltewal 8-10, Schoolstraat 26 en Panwurk 6 en 15 en de diepe eenlaagspanden Brouwersdijk 6-10 en 3-5. Het dubbele woonhuis Brouwersdijk 14-16 werd rond 1935 gebouwd, evenals het woon- en winkelpand Merk 22 met zakelijk expressionistische elementen.
