organische stoffen die met metaalionen verbindingen kunnen aangaan, zodanig dat deze ionen als het ware helemaal worden ingekapseld. De zo ontstane complexen hebben een andere elektrische lading dan het oorspronkelijke metaalion, zodat de mate van adsorptie aan b.v. de vaste bestanddelen van de bodem (en eventueel aan rivierslib) wordt verkleind of adsorptie onmogelijk gemaakt.
Hierdoor wordt de beweeglijkheid van de metaaldeeltjes sterk vergroot, en daarmee de kans op uitspoeling uit de bodem. Er zijn kunstmatige en natuurlijke chelaatvormers. Voorbeelden van kunstmatige chelaatvormers zijn ethyleendiamine-tetra-azijnzuur (EDTA) en nitrilotriacetaat (NTA), dat wordt gebruikt ter vervanging van fosfaten in wasmiddelen. Het ijzer-EDTA-complex kan als ijzermeststof worden toegepast als de hoeveelheid ijzer in de bodem voor opname door planten onvoldoende is. Natuurlijke chelaatvormers zijn b.v. humuszuren (→ humus).
