Menno Schilthuizen

onderzoeker / hoogleraar, Naturalis & Univ. Leiden

Gepubliceerd op 03-04-2015

Genitaliën

betekenis & definitie

Genitaliën (of genitalia) zijn lichaamsdelen van dieren die gebruikt worden voor de overdracht (in het geval van mannetjes) of de ontvangst (in het geval van vrouwtjes) van spermacellen.

Genitaliën (of genitalia) zijn lichaamsdelen die dieren gebruiken voor de overdracht en ontvangst van spermacellen. Bij mannelijke dieren gaat het hierbij om die organen die daadwerkelijk contact maken met het vrouwtje en daarbij het sperma in of op haar deponeren. Bij vrouwelijke dieren gaat het om die organen die in eerste instantie contact maken met het sperma van het mannetje en het in ontvangst nemen. Bij mensen zijn de penis en de vagina de genitaliën, maar vallen andere onderdelen van het voortplantingssysteem (zoals scrotum, testikels, baarmoeder, eileider, etc.) hier niet onder. Bij veel andere dieren worden echter andere organen gebruikt als genitaliën. Zo gebruiken mannelijke spinnen hun pedipalpen (korte "armpjes" aan weerszijden van de kop) als sperma-overdrachtsorgaan en ontvangen sommige vrouwelijke mijten sperma via poriën aan de pootbasis. Er zijn bovendien dieren die een "echte" penis of vagina bezitten, maar die niet als genitaliën gebruiken. De meeste mannelijke (pijl)inktvissen produceren spermapakketjes via hun penis die ze vervolgens met behulp van een speciaal aangepaste vangarm, de hectocotylus, aan het vrouwtje overdragen. En bij bedwantsen hebben vrouwtjes wel een vagina, maar gebruiken die alleen om eitjes mee te leggen; het sperma ontvangen ze op een plek halverwege het achterlijf (de "spermalege") waar het mannetje zijn priemvormige penis door de huid heen prikt. In deze twee voorbeelden zijn de hectocotylus en de spermalege dus de genitaliën--niet de penis en de vagina.