Woordenboek van medische eponiemen

T.Beijer en C.G.L.Apeldoorn (1998)

Gepubliceerd op 17-06-2020

valvula Heisteri

betekenis & definitie

plica spiralis, schroefvormige plooi in de wand van de galblaashals en van de ductus cysticus, genoemd naar de Duitse chirurg en anatoom Lorenz Heister (1683-1758), die deze plooi als eerste beschreef.

Heister, geboren in Frankfurt am Main, was de zoon van een arme herbergier die er alles voor overhad om zijn pientere zoon te laten studeren. Op achttienjarige leeftijd begaf de jonge Lorenz zich naar Giessen om er geneeskunde te studeren. In 1706 vertrok hij naar de Nederlanden, waar hij zich na een jaar te Leiden als student liet inschrijven. Vandaar ging hij naar Amsterdam, waar hij de ontleedkundige lessen van Frederik Ruysch (1638-1731) en Johannes Jacobus Rau (1668-1719) bijwoonde. Zijn beide leermeesters bezorgden hem een betrekking als chirurgijn-majoor in het Staatse en Engelse leger in Brabant. Na afloop van de veldtocht spoedde hij zich in 1708 naar Harderwijk, waar hij op een dissertatie De Tunica Oculi Chorioidea aan de voormalige Gelderse Hogeschool de doctorshoed verwierf (Lindeboom, 1984).

Hoewel Ruysch hem graag als assistent wilde hebben, lokte het leger dermate dat Heister wederom zijn diensten aanbood. Als oppergeneesheer en heelmeester onderscheidde hij zich op bijzondere wijze in de verzorging van gewonden na de moordende slag bij Malplaquet (Hirsch). Zijn militaire loopbaan was van korte duur. Na een jaar, in 1710, kreeg hij een benoeming tot hoogleraar in de heelkunde te Altdorf en tien jaar later in Helmstedt. Vanaf 1730 onderwees hij behalve chirurgie ook botanie en theoretische geneeskunde. Een aanbod van tsaar Peter de Grote om zich in Sint-Petersburg te vestigen wees hij van de hand.

Heister schreef verscheidene compendia en handboeken, voornamelijk op het gebied van de chirurgie. In zijn Compendium Anatomicum dat in 1717 te Altdorf verscheen, beschreef hij de naar hem genoemde plooi. Zijn bekendste werken op chirurgisch gebied zijn Institutiones Chirurgicae, dat in 1739 in Leiden uitkwamen, en het in 1753 te Rostock verschenen Medizinische, Chirurgische und Anatomische Wahmehmungen. Institutiones Chirurgicae werd in verscheidene talen vertaald; in 1741 verzorgde de Amsterdamse chirurgijn Hendrik Ulhoorn (1687-1746) de Nederlandse vertaling: Heelkundige onderwijzingen.

Ook hield Heister zich bezig met de tandheelkunde. Een door hem ontworpen apparaat waarmee men de kaken bij een patiënt kan opensperren, wordt nog steeds de mondschroef van Heister genoemd (Mulder). Heister heeft de Duitse chirurgie op een wetenschappelijke basis geplaatst en daardoor op zijn tijdgenoten grote invloed uitgeoefend.