Woordenboek van medische eponiemen

T.Beijer en C.G.L.Apeldoorn (1998)

Gepubliceerd op 17-06-2020

reactie van Widal

betekenis & definitie

agglutinatiereactie op tyfus. In 1896 ontdekte de Duitse bacterioloog Max von Gruber (1853-1927) dat een bacteriesuspensie agglutineerde wanneer hij ze samenbracht met een antiserum tegen deze bacteriën. Zo toonde hij de aan deze agglutinatie ten grondslag liggende antilichamen, ‘agglutinihen’, aan. Hierdoor werd het mogelijk met een in het laboratorium bereid serum een nog onbekende bacterie te determineren of met de suspensie van een bekende bacterie de specifieke antistoffen in het serum van een patiënt aan te tonen. Dit laatste onderzoek werd door de Franse internist Georges Fernand Isidore Widal (1862-1929) toegepast ter aantoning van tyfus- en paratyfusagglutininen (reactie van Widal of reactie van Gruber-Widal). In hetzelfde jaar als waarin Gruber zijn bevindingen publiceerde, maakte Widal de zijne bekend: ‘Le sérodiagnostic de la fièvre typhoide’1.

Widal, zoon van een militair arts in Algerije, studeerde in Parijs, waar de vermaarde clinicus Georges Dieulafoy (1839-1911) een van zijn leermeesters was. Na zijn promotie (1889) werkte hij enige jaren bij de bacteriologen Pierre Roux (1853-1933) en Elie Metchnikoff (1855-1916). Na een leeropdracht in de klinische geneeskunde aan het Höpital Cochin te Parijs werd hij in 1911 gewoon hoogleraar in de inwendige geneeskunde (Dumesnil).

Widals voorliefde lag vooral bij de infectieziekten; zijn studie over de kraamvrouwenkoorts (1889) kreeg de nodige bekendheid. Samen met de bacterioloog André Chantemesse (1851-1919) verrichtte hij baanbrekende onderzoekingen naar tyfus. De serumdiagnostiek bij deze ziekte maakte hem echter op slag beroemd. Widals naam is eveneens verbonden aan de profylactische inenting tegen tyfus. Tijdens de Eerste Wereldoorlog adviseerde hij de soldaten niet alleen tegen tyfus, maar ook tegen paratyfus A en B te vaccineren.

Ook op andere terreinen verdiende hij zijn sporen. Hij wees op de invloed van keukenzout bij het ontstaan van nefrogene oedemen en onderkende het belang van de ureumbepaling als maat voor de nierfunctie. De verworven hemolytische anemie zag hij als een zelfstandig ziektebeeld (1907). Kortom, Widals werk was zeer veelzijdig en is buitengewoon vruchtbaar geweest.

1 Soc. méd. des Hópitaux de Paris 26 juin, 1896