Woordenboek van medische eponiemen

T.Beijer en C.G.L.Apeldoorn (1998)

Gepubliceerd op 17-06-2020

Quincke-oedeem

betekenis & definitie

angioneurotisch oedeem. Dit acuut plaatselijk oedeem (gelaat, keel, gewrichten), meestal een allergische reactie, werd in 1882 beschreven door de Duitse internist Heinrich Irenaeus Quincke (184Z-1922): ‘Über acutes umschriebenes Hautödem’1. Quincke had niet de primeur; deze komt toe aan de Engelse dermatoloog John Laws Milton (1820-’98). Zes jaar voor Quincke’s publikatie verscheen diens artikel ‘On giant urticaria’2.

Quincke, zoon van een arts uit Frankfurt an der Oder, studeerde medicijnen in Berlijn, Würzburg en Heidelberg, waar hij het voorrecht had colleges te volgen van geleerden als Virchow, Frerichs, Helmholtz en Traube. Zijn promotie vond plaats in Berlijn (1863), waar hij vier jaar later assistent werd van zijn leermeester Friedrich Theodor von Frerichs (18i9-’8s), hoogleraar in de interne geneeskunde. In 1873 kreeg Quincke zelf in Bern een professoraat; vijf jaar later vertrok hij naar Kiel, waar hij dertig jaar hoogleraar in de interne geneeskunde was.

Major merkt op dat Quincke’s entree in de geneeskunde plaatsvond ‘during the morning twilight of a new day in German medicine’. Het waren immers de jaren waarin nieuwe chemische en microscopische onderzoeksmethoden in de kliniek ingang vonden.

Quincke was een nauwgezet clinicus. Al in zijn assistentperiode verscheen zijn belangwekkende publikatie over de zichtbare pulsaties van bloedcapillairen aan de nagels bij aorta-insufficiëntie3. Deze capillairpols heet naar hem Quincke-pols. Als eerste merkte hij de abnormale vorm van de erytrocyten (poikilocytosis) bij pernicieuze anemie op. Quincke is vooral bekend geworden door de lumbale punctie als diagnostische en therapeutische ingreep, die hij in 1891 introduceerde. Een dergelijke punctie tussen de tweede en derde lendewervel, de ruimte van Quincke geheten, noemt men Quincke-punctie.

De natuurkundige George Hermann Quincke (1834-1924), naar wie de interferentieproef met geluidsgolven genoemd is (proef van Quincke), was zijn oudere broer.

1 M. Hefte prakt. Dermat. 1,1882,129-131
2 Edinburgh Medical Journal 1876
3 Berliner klinische Wochenschrift 1868,5,357