Pickwick-syndroom

betekenis & definitie

cardiopulmonair obesitassyndroom, gekenmerkt door adipositas, slaperigheid, spiertrekkingen, cyanose, hypoventilatie (hypoxie, hypercapnie), secundaire polyglobulie en hypertrofie van de rechter ventrikel.

In de zeventiende eeuw was men reeds op de hoogte van de verschijnselen van dit cardiopulmonaire syndroom. Niemand minder dan de Bazelse hoogleraar Felix Platter (1536-1614) beschreef in 1614 een extreem adipeuze man die geregeld in slaap viel, zelfs tijdens de maaltijd of wanneer hij wandelde (Rodin).

Pas in het begin van deze eeuw lanceerde de bekende Canadese internist Sir William Osier in The principles and practice of medicine (1905) het eponiem Pickwickian. Hij doelde hiermee op de dikke slaperige jongen Fat Boy Joe, een van de figuren in The Posthumous Papers of the Pickwick Club (1837) van de Engelse schrijver Charles Dickens. In het vierde hoofdstuk voert Dickens de jongen ten tonele, die zich de ergernis van zijn werkgever op de hals haalt: ‘The fat boy waddled to the same perch and fell asleep instantly. Joe!—the damned boy, he’s gone to sleep again... Sleep... he's always asleep. Goes on errands asleep and snores as he waits on tables.’ Pas in 1956, na Burwells artikel waarin de auteur en zijn medewerkers het Pickwickian Syndrome associeerden met hypoventilatie vond het eponiem algemeen ingang: ‘Extreme obesity associated with alveolair hypoventilation—A Pickwickian Syndrome’1.

Hoe aardig Osiers en Burwells vondst ook mag zijn, de enige kritiek die men op de naamgeving kan leveren is het feit dat Mr. Pickwick, de hoofdfiguur in Dickens’ werk, dik noch slaperig is, maar men zal moeten toegeven dat de naam ‘Pickwicksyndroom’ welluidender is dan die van ‘Fat Boy Joe-syndroom’ (Rodin).

1 Am.J. Med. 21, 811-818,1956