Woordenboek van medische eponiemen

T.Beijer en C.G.L.Apeldoorn (1998)

Gepubliceerd op 17-06-2020

naaldvoerder van von Bergmann

betekenis & definitie

naaldvoerder, voorzien van een klem waardoor de kaken door een schuif tegen elkaar aan gedrukt worden; von Bergmann-operatie: radicale operatie bij hydrokèle; von Bergmann-incisie: schuine snede vanaf de aanhechting van de twaalfde rib aan de wervelkolom tot bij de spina iliaca, toegepast bij een retroperitoneale benadering van de nier. Deze drie eponiemen zijn afgeleid van de Duitse chirurg Ernst von Bergmann (1836-1907), de pionier van de asepsis.

Von Bergmann zette met zijn leerling Kurt Schimmelbusch (186o-’95) in Duitsland de eerste stappen in de ontwikkeling van een aseptische operatietechniek. Zij propageerden dat alles wat met de wond in aanraking kwam absoluut steriel, kiemvrij moest zijn. Aan de antiseptische behandeling door de Engelse chirurg Joseph Lister (1827-1912) kleefden nogal wat bezwaren. Listers carboloplossing tegen contactinfecties en zijn carbolspray tegen luchtinfecties waren wel goed voor het doden van kiemen, maar het grote nadeel was dat er weefselbeschadiging kon optreden. Van antisepsis naar asepsis was slechts één stap en deze stap van de chemische naar de fysische desinfectie werd door de beide Duitsers genomen.

In 1866 begon von Bergmann met de stoomsterilisatie van verbandmateriaal dat tijdens en na de operatie gebruikt werd. Ook de kleding van artsen en verpleegsters werd veranderd. De oude, wel handige maar niet te steriliseren geklede jas werd vervangen door de witte schort en de leden van het chirurgisch team werden verplicht steriele mutsen en mondkapjes te dragen. De instrumenten werden gesteriliseerd in kokend water. Dit alles gebeurt ook nu nog steeds.

Ook het wassen van de handen van chirurgen en hun assistenten vond in die jaren ingang. Toen men in 1882 aan von Bergmann vroeg wat er nieuw was in de chirurgie, antwoordde hij volgens de overlevering: ‘Vandaag wassen we onze handen liever voor de operatie dan erna.’ (Bordley) Aanvankelijk waste men handen en armen met zeep, alcohol en sublimaat, maar het wassen met sublimaat werd vanwege de irriterende werking op de huid al spoedig verlaten. In 1889 zou de Amerikaanse chirurg William Stuart Halsted (1852-1922) het gebruik van rubberhandschoenen introduceren.