Meckel-divertikel

betekenis & definitie

een zakvormige uitstulping van het ileum, overblijfsel van de ductus omphaloentericus. Dit divertikel, dat bij twee procent van de bevolking voorkomt en op ongeveer driekwart meter van de klep van Bauhin (valvula Bauhini) verwijderd is, werd in 1809 beschreven door de Duitse anatoom en chirurg Johann Friedrich Meckel ‘de jongere’ (1781-1833). Lang voor Meckel had de Amsterdamse anatoom Frederik Ruysch (1638-1731) dit divertikel al beschreven. Meckel komt echter de verdienste toe dat hij de embryologische herkomst van dit divertikel uit de ductus omphalo-entericus inzag.

De meeste van deze divertikcls geven geen klachten. Een enkele keer kunnen er acute verschijnselen optreden, bijvoorbeeld perforatie van een ontstoken divertikel of invaginatie van de uitstulping. In zestien procent van de gevallen bevat het divertikel eilandjes van maagslijmvlies, waarin zich een ulcus pepticum kan ontwikkelen, dat aanleiding kan geven tot een bloeding.

Johann Friedrich ‘de jongere’ behoorde tot een familie van anatomen en chirurgen. Zijn grootvader, johann Friedrich Meckel (17i4-’74), ‘de oudere’, was hoogleraar in de anatomie, botanie en obstetrie in Berlijn. Voor het eerst beschreef hij het ganglion pterygopalatinum, dat naar hem het ganglion van Meckel genoemd wordt. Johann Friedrichs vader, Philip Friedrich Meckel (1756-1803), bezette in Halle de leerstoel voor anatomie en chirurgie; zijn jongste broer August Albert Meckel (1790-1829) vertrok naar Bern, waar hij hoogleraar werd in de anatomie en forensische geneeskunde.

De jonge Johann Friedrich kreeg zijn medische opleiding in Halle, Göttingen, Würzburg en Wenen. In 1802 promoveerde hij in Halle. Na een vierjarige studiereis, waarbij ook de Nederlanden met een bezoek vereerd werden, keerde hij in 1806 naar Halle terug. Twee jaar later bezette hij de leerstoel van zijn vader.

Meckel, een vooraanstaand patholoog en een van de meest prominente Duitse vergelijkende anatomen, heeft veel geschreven. Behalve werken over de normale menselijke anatomie, de pathologische anatomie en vergelijkende anatomie, verscheen in 1817 een prachtige atlas van anatomische afwijkingen: Tabulae anatomico pathologicae (Hamilton Bailey). Naast het divertikel staat ook een embryonaal kraakbeenstuk van de eerste kieuwboog op zijn naam: het Meckel-kraakbeen. Het door grootvader en vader opgerichte anatomische museum werd door zijn inzet een van de fraaiste verzamelingen ter wereld.