daltonisme

betekenis & definitie

rood- c.q. groenblindheid of kleurenblindheid in het algemeen, genoemd naar John Dalton (1766-1844) die de kleurenblindheid bij zichzelf en zijn broer ontdekte.

Dalton, geboren in een quakersfamilie in Cumberland in het Engelse Lake District, nam al op zijn twaalfde jaar de leiding op zich van de quakersschool in zijn dorp. In het nabijgelegen Kendal, waar hij les ging geven, kreeg Dalton van de blinde natuurfilosoof John Gough een elementaire scholing in Latijn, Grieks, Frans, wiskunde, astronomie en alle observatiewetenschappen. Aan het door de quakers gestichte New College in Manchester werd Dalton hoogleraar in de wiskunde en natuurfilosofie. De eerste tijd hield hij zich voornamelijk met meteorologie bezig. In 1793 verscheen zijn Meteorological observations and essays, waarin onder meer beschouwingen staan over het noorderlicht, de passaatwinden en de oorzaken van wolken en regen. Zijn meteorologische belangstelling leidde tot de bestudering van de atmosfeer, waarbij mengsels van gassen en vloeistoffen zijn speciale aandacht kregen. Dwars tegen de toen heersende opvattingen in poneerde Dalton de stelling dat waterdamp en lucht niet met elkaar reageren, maar zich gewoon mengen. Dit wordt de wet van Dalton genoemd (de druk van een mengsel van twee gassen in een vast volume is de som van de drukken van de twee gassen in dat volume afzonderlijk).

Dalton is vooral bekend geworden door zijn atoomtheorie. Atomen, ‘de laatste deeltjes’, kunnen niet in elkaar overgaan; ze zijn onveranderlijk. Wel kunnen ze samengaan; er ontstaat dan een chemische verbinding. Atoomgewichten kunnen volgens Dalton worden bepaald op grond van de gewichten van de reagerende stoffen, een opvatting die leidde tot de tweede wet van Dalton (wanneer een stof meer dan één verbinding kan aangaan met een andere stof, verhouden zich de gewichten van de ene stof ten opzichte van een vaste hoeveelheid van de andere stof als ronde getallen). Zijn atoomtheorie werkte hij uit in A new system of Chemical philosophy (1808), waarvoor hij in 1826 de Royal Medal ontving. Hoewel Daltons atoomgewichtbepalingen niet altijd even correct waren, hield ‘zijn atoom’ toch anderhalve eeuw stand. Pas in de twintigste eeuw ontstond er een nieuwe visie: het elementaire deeltje bestaat uit een positief deel (de kern) en een negatief deel (de elektronen daaromheen). Maar nog altijd heet de eenheid van atomaire massa naar hem dalton.

Dalton en zijn broer Jonathan waren kleurenblind. Als eerste schreef John Dalton hierover in 1798 een verhandeling: Extraordinary facts relating to the vision of colours. Dit eerste systematische werk over kleurenblindheid droeg Dalton op aan de Library and Philosophical Society in Manchester.