Mutualisme is een samenlevingsvorm tussen twee verschillende organismen waarbij beide soorten voordeel hebben van deze relatie.
De twee soorten kunnen erg verschillend zijn maar elkaar toch helpen. In veel gevallen wordt er voedsel of voedingsstoffen uitgewisseld; dit is vaak het geval bij een relatie met planten en schimmels. Bij een relatie tussen de schimmel mycorrhiza en een plant wordt er door de plant suikers afgegeven aan de schimmel die daarvoor moeilijk verkrijgbare mineralen als fosfaten levert. Ook korstmossen zijn een voorbeeld van mutualisme: een samenleving tussen een schimmel en een alg of cyanobacterie. De laatste levert door middel van fotosynthese voedsel aan de schimmel terwijl die zorgt voor fosfaten uit de bodem.
Bij dieren speelt bescherming ook een rol naast het delen van voedsel of voedingsstoffen. De anemoonvis bijvoorbeeld is beschermd tegen de giftige tentakels van anemonen en levert daarvoor voedingsstoffen in de vorm van uitwerpselen. Bepaalde kleinere vissen kunnen ongestoord in de buurt van grote vissen als haaien komen om ze te ontdoen van parasieten op de huid en in de kieuwen. Op het land zie je dit ook: op de Afrikaanse savanne eten ossenpikkers bij grote dieren als zebra’s, neushoorns en buffels parasieten en andere beestjes van de huid.
Er zijn ook bepaalde bacteriën die leven in speciaal daarvoor bestemde organen van dieren. De bacteriën krijgen bescherming en zijn in staat om licht te produceren; ook wel bioluminescentie genoemd. Dit licht wordt voor verschillende doeleinden gebruikt. Sommige vissen en inktvissen kunnen het licht gebruiken om in de diepzee prooien te lokken of om zich te camoufleren tegen de lichte kleur van de lucht.
