De Conversatieanalyse (CA) is een wetenschapsgebied dat zich bezighoudt met het analyseren van de micro-organisatie in gesprekken.
De CA is ontstaan in de jaren ’60 van de twintigste eeuw als een tak van de sociologie. De Amerikaan Harvey Sacks ging zich toen samen met Emanuel Schegloff en Gail Jefferson bezighouden met het analyseren van telefoongesprekken die hij had opgenomen bij een ‘suicide prevention center’ in California. Zijn ‘Lecture Notes’ (Sacks 1995) zijn nog steeds een bron van inspiratie voor veel gespreksanalytici.
Voorlopers van de CA zijn de sociologen Harold Garfinkel (etnomethodoloog) en Erving Goffman. Momenteel is de CA een discipline van sociologen, antropologen, psychologen en taalwetenschappers. De focus is verruimd van het analyseren van gewone, vrije gesprekken naar de analyse van allerlei vormen van ‘talk-in-interaction’. Van geluidsopnames is men waar mogelijk overgestapt op video-opnames.
Een eerste kernprincipe dat de CA bestudeert is de methode die gespreksdeelnemers hanteren voor de beurtwisseling. Een tweede kernprincipe is de sequentiële analyse van handelingen die gespreksdeelnemers met hun gespreksbeurten verrichten.
In de CA wordt interactie gesitueerd bezien, dus geanalyseerd in relatie tot de context. In dat licht wordt er grofweg een onderscheid gemaakt tussen ‘gewone’ en ‘institutionele’ interacties. Ook de organisatie van de fysieke ruimte waarin het gesprek plaatsvindt of de gebruikte technologie (denk aan de specifieke mogelijkheden van de smartphone) kan zijn invloed nemen op het gespreksverloop.
Was de CA er in het begin alleen op gericht om de beurtwisseling en het sequentiële handelingsverloop van gesprekken te begrijpen, tegenwoordig worden de conversatieanalytische inzichten ook toegepast om in gesprekssituaties te interveniëren en ze te veranderen. Men spreekt dan van Toegepaste Conversatieanalyse.
