Antioxidanten is een verzamelnaam voor vitamines, sporenelementen en bioactieve stoffen die vrije radicalen onschadelijk maken. Hiermee zijn ze in staat weefsel en DNA te beschermen tegen oxidatieve stress en mogelijk op de lange termijn de kans op kanker en hart- vaatziekten te verminderen.
Antioxidanten beschermen weefsels en het DNA in cellen tegen vrije radicalen. Vrije radicalen zijn agressieve stoffen die in sommige gevallen schade kunnen veroorzaken aan eiwitten, lipiden en DNA in iedere lichaamscel. Wanneer ze schade veroorzaken, noemt men dat oxidatieve stress.
Oxidatieve stress ontstaat wanneer er te veel reactieve zuurstofverbindingen in de cel gevormd worden of aanwezig zijn. Deze zuurstofverbindingen ontstaan spontaan tijdens de verschillende stappen in de stofwisseling, waarbij de ingeademde zuurstof wordt omgezet in energie en water. Ze zijn altijd aanwezig, maar de hoeveelheid verhoogt door roken, medicijngebruik, overmatig alcoholgebruik, te lange blootstelling aan de zon, intensief sporten, en obesitas.
Er zijn aanwijzingen dat oxidatieve stress na lange tijd mogelijk hart- en vaatziekten, kanker en schade aan het zenuwstelsel tot gevolg kan hebben. Verder zouden vrije radicalen een rol spelen bij het verouderingsproces. Antioxidanten die via gezond eten het lichaam binnenkomen maken vrije radicalen onschadelijk, en dragen er zo aan bij dat bovenstaande processen worden vertraagd.
In sommige gevallen hebben vrije radicalen juist een gunstig effect. Immuuncellen gebruiken de vrije radicalen bijvoorbeeld om ongewenste bacteriën te doden of om beschadigde eiwitten in de spieren op te ruimen na het sporten. In het laatste geval maakt het lichaam zelf antioxidanten aan om de verhoogde oxidatie te compenseren.
Voorbeelden van antioxidanten in ons dagelijks dieet zijn vitamine E en C, bètacaroteen, glutathion (maakt het lichaam zelf aan), de spoorelementen seleen en zink en flavonoïden uit groente en fruit. Het consumeren van supplementen of superfoods met antioxidanten geeft geen extra gezondheidseffecten.
