Literatuur, Geschiedenis en Theorie

J.A. Dautzenberg (2009)

Gepubliceerd op 06-02-2017

lyriek

betekenis & definitie

De verzamelnaam voor die teksten waarin rechtstreeks gevoelens uitgedrukt worden. Dit is iets anders dan óver gevoelens vertellen. De zin: ‘Ik vond dat heel mooi’ is episch, de zin: ‘Wat was dat prachtig!’ is lyrisch. Het woord is afgeleid van het Griekse ‘lyra’, dat lier betekent: een soort harp waarmee de zangers uit de Oudheid zichzelf begeleidden.

Bij het uiten van gevoelens hoeft er niets te ‘gebeuren’ en verstrijkt er geen tijd; het is een momentopname. Het hoofdgenre lyriek valt uiteen in allerlei genres; de twee bekendste zijn de ode en de elegie.

Hoewel in heel veel lyrische teksten een ‘ik’ voorkomt, mag die niet zomaar gelijkgesteld worden aan de auteur. In de literatuurwetenschap noemt men zo’n ikfiguur een ‘persona’ van de schrijver. Van dit Latijnse woord is ons woord ‘persoon’ afgeleid, maar het betekent eigenlijk ‘masker’. In de Oudheid werden bij toneelopvoeringen maskers gedragen die het karakter van het uitgebeelde personage aangaven; hierdoor kreeg ‘persona’ ook de betekenis van ‘rol’ en daardoor weer van ‘persoon’. De ‘ik’ in een lyrische tekst is dus een soort rol van de schrijver. Als hij de ‘ik’ een gevoel van droefheid laat uitspreken, dan speelt hij de rol van iemand die bedroefd is. Een schrijver is in een lyrische tekst dus niet bezig zijn hart bij de lezer uit te storten: hij is bezig met fictionele, verzonnen zaken. (Wat overigens niet wegneemt dat er natuurlijk óók lyrische teksten zijn waarin wel degelijk persoonlijke gevoelens geuit worden.