Literatuur, Geschiedenis en Theorie

J.A. Dautzenberg (2009)

Gepubliceerd op 06-02-2017

Arthurroman

betekenis & definitie

Onderafdeling van de Keltische roman, die zelf weer een onderafdeling is van de hoofse roman. De Arthurromans handelen over koning Arthur en de Ridders van de Ronde Tafel.

De achter­grond van alle romans is de volgende. Arthur, de onechte zoon van koning Uther Pendragon, bewijst zijn koninklijke afstamming door het magische zwaard Excalibur uit een rots te trekken. Hij sticht vrede in heel Engeland en richt op aanraden van de tovenaar Merlijn de Ronde Tafel op: een groep ridders - o.a. Lancelot en Gawain (Gauvain, Walewein) - die de vrede moet handhaven, rechtvaardigheid brengen en vooral dap­pere daden verrichten.

De tafel waaraan men vergaderde was rond, opdat niemand aan het hoofd kon zitten en allen dus gelijk waren. Arthurs vrouw Guinevere (Guenièvre, Gwenhwyfar) bedriegt hem met Lancelot, de sterkste en dapperste ridder. Wanneer Arthur dit ontdekt, gaat Lancelot terug naar zijn koninkrijk in Frankrijk. Arthur trekt hem met een leger achterna en dan ziet Mordred, Arthurs buitenechtelijke zoon, zijn kans schoon en komt in opstand. Ar­thur - en later Lancelot - keren terug en het verhaal eindigt met een grootse veldslag tussen de legers van Arthur en Mordred, waarbij het hele Britse ridderdom te gronde gaat. Arthur sneuvelt of - in andere versies - wordt weggedragen naar het geheimzinnige eiland Avalon om daar betere tijden af te wachten.

Tegen deze achtergrond beschrijven de afzonderlijke romans de avonturen die de verschillende ridders van de Ronde Tafel beleven. Vrijwel altijd moet de hoofdpersoon een speurtocht volbrengen naar iets of iemand. Tijdens die queeste beleeft hij allerlei avonturen en moet hij moeilijke inspanningen verrichten om aan zijn opdracht te voldoen. In diverse romans is die queeste de speurtocht naar de Graal, zodat de Arthurroman hier overgaat in de Graalroman. Het bekendste voorbeeld van een Arthurroman uit de Nederlandse literatuur is Walewein (begin 13e eeuw). Uit de buitenlandse literatuur: Lancelot en Yvain van Chrétien de Troyes (eind 12e eeuw) en het anonieme Sir Gawain and the green knight (eind 14e eeuw).
In de Romantiek herleefde de belangstelling voor deze oude verhalen en werden ze heruitgegeven en bewerkt. Een klassieke versie in versvorm is The idylls of the king van Alfred Tennyson (1859-85; 12 dln.). Verreweg de bekendste moderne (proza)bewerking is het
vierdelige The once and the future king (1938-44) van T.H. White.