Tekst waarin alle belangrijke elementen (personen, begrippen, gebeurtenissen) beelden zijn voor iets anders. De tekst heeft dus een oppervlaktebetekenis en een dieptebetekenis, waarbij de laatste de werkelijke betekenis is. Heel veel allegorieën zijn ook satiren.
De beroemdste allegorie uit de wereldliteratuur is waarschijnlijk Animal farm (1945) van George Orwell. Hierin wordt verteld hoe op een boerderij de dieren in opstand komen tegen de wrede boer en een nieuwe samenleving stichten waarin ze alle gelijk zijn. Maar al spoedig gaan de varkens de macht naar zich toetrekken en ten slotte worden de andere dieren door hen net zo onderdrukt als eens door de boer. Aan de oppervlakte is dit verhaal een somber sprookje, maar in feite is het een aanval op het Russische communisme: de boerderij is Rusland, de opstand de Russische revolutie van 1917, de boer is de tsaar, de dieren zijn het Russische volk, de varkens de communisten. Aan het slot sluiten de varkens een contract met de boeren van de omliggende bedrijven: het niet-aanvalspact tussen het communistische Rusland en het fascistische Duitsland in 1939.
Nederlandse middeleeuwse allegorieën zijn o.a. het abel spel Van den winter ende van den zomer en de moraliteit Elckerlijc. Zeventiende-eeuwse allegorieën zijn het gedicht "Scheepspraat" (1625) van Constantijn Huygens (over de dood van prins Maurits en diens opvolging door Frederik Hendrik) en het toneelstuk Palamedes (1625) van Joost van den Vondel (een aanval op de politieke en religieuze twisten in de Republiek). Een 19e-eeuwse allegorie is de novelle Jan, Jannetje en hun jongste kind 1841) van E.J. Potgieter, een satire op de economische en culturele achteruitgang van Nederland sinds de Gouden Eeuw. Ook de roman De kleine Johannes (1887) van Frederik van Eeden en het lange gedicht Mei (1889) van Herman Gorter hebben allegorische trekken. In de moderne literatuur komt de allegorie niet veel meer voor.
