Het economisch stelsel gebaseerd op het vrije spel van vraag en aanbod, met name voor de factoren kapitaal en arbeid.
Het kapitalisme functioneert optimaal bij volledige individuele vrijheid, de bescherming van eigendom en het vrije marktmechanisme, dat beslissingen afdwingt in de concurrentiestrijd tussen de economische mededingers. Het kapitalisme is de concretisering van het economisch liberalisme.
In de praktijk is het kapitalisme in de negentiende eeuw het meest rigoureus doorgevoerd; toen was de overheidsinvloed op de economie in de meeste landen zeer gering. Toen traden de nadelen ook wrang aan het licht, zoals een onmenselijke behandeling van arbeiders, schrijnende armoede en soms hoge werkloosheid.
In de twintigste eeuw is in veel landen de invloed van de overheid op de economie zodanig toegenomen, dat van zuiver kapitalisme geen sprake meer is. Wel wordt nog steeds van een vrije markteconomie gesproken, met name als tegenhanger van de planeconomie in socialistisch of communistisch geregeerde landen. Met de vrije markteconomie wordt bedoeld, dat particuliere ondernemingen hun producten in onderlinge concurrentie aan de consumenten aan kunnen bieden op een markt die zo weinig mogelijk is gereglementeerd. Tal van overheidsmaatregelen leggen de vrije markt echter aan banden. Daarbij valt te denken aan voorschriften op het gebied van kwaliteit, grondstofgebruik, belasting van het milieu en hergebruik van grondstoffen.
