De codenaam van het Duitse plan voor de invasie in de Sovjetunie, dat in december 1940 door Hitler werd ondertekend.
Het plan voorzag in de verovering van Leningrad, Moskou en de Kaukasus, waarna Duitsland een verdedigingslinie tegen Azië zou opbouwen. Hitler beschouwde vooral de Oekraïne als deel van de noodzakelijke Lebensraum, dat Duitsland van graan en grondstoffen moest voorzien. Met de uitvoering van dit plan verbrak hij het Molotov-von Ribbentrop-pact, het vriendschapsverdrag tussen de Sovjetunie en Duitsland van 23 augustus 1939. De operatie werd genoemd naar keizer Frederik I Barbarossa (1122-90), een van de leiders van de derde kruistocht, om er het karakter van een kruistocht tegen het communisme aan te geven.
De invasie vergde een lange voorbereidingstijd, mede doordat het Duitse leger de Italianen in Griekenland te hulp moest komen en Joegoslavië veroverd moest worden. Op 22 juni 1941 vielen ruim drie miljoen Duitse soldaten langs een front van 1760 kilometer de Sovjetunie binnen. De Duitse troepen rukten snel op, vooral in het centrum en in het zuiden. Op 20 oktober stonden de Duitsers nog maar tachtig kilometer van Moskou. Aan het eind van het jaar hadden zij de Baltische Republieken, Wit-Rusland en de Oekraïne bezet en werd Leningrad omsingeld. De eerste fase van operatie-Barbarossa was een schoolvoorbeeld van een Blitzkrieg.
De tegenstand van de Sovjetunie was echter sterker dan Hitler had voorzien; ze had grote reserves aan manschappen en materieel. Omdat Japan neutraal bleef, konden uit Siberië grote aantallen troepen naar het front bij Moskou worden overgebracht. Bovendien was de SU veel te groot om te veroveren. Daar kwam bij dat het Duitse leger niet goed was uitgerust voor een oorlog in de winterse kou; de Duitsers waren er vanuit gegaan dat de oorlog vóór de winter voorbij was. Daardoor kon de Sovjetunie in de winter van 1941-42 de eerste tegenoffensieven lanceren.
Vooral in het zuidoosten van de Sovjetunie boekten de Duitsers in de zomer van 1942 opnieuw grote successen; de Kaukasus werd inderdaad bereikt. Het keerpunt was de voor Duitsland rampzalige Slag om Stalingrad (augustus 1942-januari 1943). Daarmee was operatie-Barbarossa afgelopen en begon de lange opmars van de Sovjetlegers die hen op 30 april 1945 in Berlijn bracht.
