Lexicon van Nederlandse archieftermen

Stichting Archief Publicaties (1983)

Gepubliceerd op 18-05-2017

Akte

betekenis & definitie

Een akte is een geschrift, opgemaakt om als rechtsgeldig bewijs van het daarin vermelde te dienen.

Deze definitie is gelijkluidend aan N.A.T. nr. 13. Men noemt een akte authentiek, wanneer zij is opgemaakt door tussenkomst van een tot het verlijden (passeren) van akten bevoegde autoriteit. Vindt geen ambtelijke tussenkomst plaats, maar wordt zij opgemaakt door een particulier persoon of tussen partijen onderling, dan heet zij onderhands. Een oude benaming voor akte is brief, bijvoorbeeld schepenbrief, geloofsbrief. Het gebruik hiervan moet ernstig ontraden worden wegens de mogelijkheid van verwarring met brief. De term "oorkonde” wordt uitsluitend gebruikt in de diplomatiek; archivistisch worden oorkonden beschreven als akten.

Een aantal soorten akten worden in het spraakgebruik met een eigen benaming aangeduid, die zozeer is ingeburgerd, dat daarbij het woord akte wordt weggelaten. Voorbeelden hiervan zijn: codicil, exploot, polis, sententie, testament, traktaat (in de zin van verdrag), vergunning en vonnis.

Hetzelfde doet zich voor bij allerlei bewijsstukken of getuigschriften, waarvan de namen evenzeer zijn ingeburgerd, maar die bovendien in de loop der tijden zodanig tot formulier zijn geworden - vaak zijn zij dan ook voorbedrukt dat zij niet op het eerste gezicht als akte zijn te herkennen. Voorbeelden van deze categorie zijn: aandeel(bewijs), bul, diploma, obligatie, paspoort en rijbewijs.

Tenslotte bestaan er nog uiteenlopende soorten van bewijsstukken, die, behalve dat zij tot formulieren zijn geworden, tevens zeer sterk zijn vereenvoudigd. Deze categorie is nog moeilijker te herkennen als akten. Voorbeelden hiervan zijn: cheque, "kwitantie”1 en repu.

Deze drie categorieën hebben met elkaar gemeen, dat de daaronder vallende bescheiden een dusdanige eigen benaming hebben, dat verwarring is uitgesloten. Het is daarom toe-gestaan in de beschrijvingen van deze bescheiden het woord akte weg te laten.