Ook wel rijksinsigniën genoemd, de symbolen van koninklijk gezag en waardigheid. In Nederland vormen de kroon, de scepter, de rijksappel, het rijkszwaard en de rijksstandaard de rijksinsigniën.
Ze worden vrijwel uitsluitend gebruikt bij de inhuldiging van een nieuwe Koning. Bij die gelegenheid hanteren militaire opperofficieren het rijkszwaard en de rijksstandaard, terwijl kroon, scepter en rijksappel (met de Grondwet) rusten op een credenstafel, in de nabijheid van de troon. De populaire benaming ‘kroonjuwelen’ kan de indruk wekken dat de regalia eenvoudig een onderdeel zouden vormen van het juwelenbezit van het Huis Oranje-Nassau. Het gaat hier echter niet om persoonlijke sieraden van de koninklijke familie, maar om voorwerpen met een voornamelijk symbolische waarde, die exclusief en onlosmakelijk verbonden zijn aan het Nederlandse koningschap. De regalia behoren evenwel niet toe aan de Staat, maar zijn ondergebracht in de Stichting Kroongoederen.Regalia zijn voor het eerst gebruikt bij de inhuldiging van Willem I als Koning der Nederlanden te Brussel in 1815. Op last van koning Willem I werden de verschillende attributen met spoed ontworpen. Omdat de kroon niet bedoeld was als daadwerkelijk te dragen sieraad, maar uitsluitend om de koninklijke rang en waardigheid aan te geven, zag men af van het gebruik van kostbare materialen. De kroon van 1815 bestond uit verguld koper en bevatte imitatiestenen van gekleurd glas.
Koning Willem II het voor zijn inhuldiging in 1840 nieuwe regalia vervaardigen. De Haagse juwelier Meyer leverde een rijksappel en scepter van verguld zilver, die eleganter waren dan de oude. Ook de nieuwe kroon, van zwaar verguld zilver, was fraaier en kostbaarder maar week wat het ontwerp betrof nauwelijks af van zijn voorganger. Er werden opnieuw imitatiestenen en parels in verwerkt. Koning Willem II het ook een nieuwe rijksstandaard en een nieuw rijkszwaard maken. De in opdracht van Willem II vervaardigde attributen hebben sinds diens inhuldiging dienst gedaan.
Die eerste keer werden alle rijksinsigniën door adellijke personen meegedragen in de koninklijke stoet van paleis naar kerk, maar dat riep kritiek op. Sindsdien vervullen kroon, scepter en rijksappel liggend op de credenstafel een passievere rol bij inhuldigingsplechtigheden. Rijkszwaard en rijksstandaard zijn steeds nadrukkelijk aanwezig gebleven in stoet en plechtigheid. Bij de inhuldiging ligt ook een in rood fluweel gebonden exemplaar van de Grondwet op de credenstafel. De Grondwet behoort echter niet tot de regalia.
Zie ook > credenstafel > inhuldiging > kroon > rijksappel rijkszwaard scepter.
