Lexicon van de Psychologie

N. Sillamy (1965)

Gepubliceerd op 22-02-2023

WAARDE

betekenis & definitie

interesse die men heeft voor een voorwerp; achting die men heeft voor een persoon. Het begrip waarde is volkomen subjectief ; het verschilt van persoon tot persoon en van situatie tot situatie; het staat in verband met de bevrediging der → behoeften.

Een ding heeft slechts waarde voor zover het nagestreefd wordt: iemand die sterft van de dorst in een woestijn, kiest, wanneer hij de keuze heeft tussen een diamant en water, dit laatste. Men onderscheidt verschillende waarden: biologische (gezondheid), economische (recht), morele (eer), religieuze (heilige), esthetische (schoonheid), enz., maar het is via → affectiviteit en in intersubjectiviteit, dat de mens zich bewust wordt van de wereld der concrete waarden. Een kind dat aan de voogdijraad is toevertrouwd, ondergaat het feit dat zijn ouders zich niet voor hem interesseren als een persoonlijke devaluatie; zo is het ook met allen (stukgelopen verhoudingen, bedrogen echtgenoten), die tengevolge van het verdwijnen van de liefde waarvan zij het voorwerp waren, wanhopig worden en soms agressieve reacties vertonen, die zelfs kunnen leiden tot zelfmoord of moord. De waarde die ik heb, is niet intrinsiek, ze komt van anderen. Wat ik ben voor mijzelf, is niet wat ik ben voor mijn vrouw of voor mijn werkgever; in werkelijkheid ben ik slechts een veelheid van rollen waaraan waarden verbonden zijn, die een ander mij verleent. De moeder van een misdadiger zou alles willen geven, inclusief haar leven, om haar kind te redden, dat de maatschappij wil opofferen.

Hetzelfde individu kan dus hetzelfde moment een onschatbare waarde hebben (voor de moeder) en helemaal geen waarde hebben (voor de maatschappij). Iemands waarde is labiel, wisselend, is voortdurend aan verandering onderhevig; iemand die probeert te weten te komen hoe hij is, kan dit slechts doen door te kijken naar de sociale wereld waartoe hij behoort; hij betekent slechts iets in zijn eigen ogen voorzover de maatschappij hem bepaalde waarden toekent. Deze waarden vormen zijn → status: hoe hoger zijn positie is, des te meer waarde heeft hij; dat is een van de drijfveren van de → ambitie. Sociale conflicten vormen een bedreiging voor iemands waarde of voor de waarde van een groep.