het ontleden van een geheel in zijn bestanddelen. De analyse is een denkproces, waarbij de aandacht geconcentreerd wordt op elk afzonderlijk deel van een geheel en waarbij men de onderlinge betrekkingen nagaat.
De analyse vormt met de → synthese een eenheid, een aanvullend geheel van het denkproces. Lang voordat het werk van de analyse via opeenvolgende differentiaties - vanaf het algemene overzicht tot de eerste splitsing in bestanddelen - ten einde is, krijgt zij gezelschap van de synthese; snel treden hergroeperingen aan het licht en wordt het totale schema, dat het verstand bevatten kan, duidelijk. Deze methode schijnt de meest doeltreffende weg te zijn om moeilijkheden, die het → denken op zijn weg ontmoet, te overwinnen. Zij maakt deel uit van de meeste opvoedkundige werkwijzen. Zo berust de ‘globale leesmethode’ op dit principe: nadat men een leerling een eenvoudige zin heeft laten zien, waarvan hij de betekenis begrijpt, probeert men hem de relatie te laten ontdekken tussen de lettergrepen, de letters en de klanken. Hetzelfde denkproces ligt aan vrijwel alle pogingen om problemen op te lossen ten grondslag. Ook kan men hiermee onbewuste oorzaken van bepaalde gedragsstoornissen opsporen.Analyse is in het spraakgebruik een afkorting van → psychoanalyse. → Arbeidsanalyse, Factoranalyse, Gedrag.
