Het grootste Waddeneiland dat 18000 ha beslaat en een lengte van bijna 24 km paart aan een breedte van maximaal 9 km. Scandinavisch landijs vormde er een heuvellandje en de straffe zeewind duinen. In de beschutting van al die hoogten ontstonden kwelders, die vroeg of laat werden ingepolderd. Van het vasteland wordt Texel gescheiden door het Marsdiep, ten westen waarvan de zandplaat De Noordvaarder ligt.
De door landijs gevormde hoogten vinden we in het zuidelijk en oostelijk deel van het eiland. Ze lijken sterk op die van het voormalige eiland Wieringen en liggen evenals deze in een ongeveer zw-no georiënteerde gordel. Ten zuidoosten van Den Burg reiken de glaciale heuvels van Texel tot ongeveer 15 meter boven N.A.P.
Een belangrijk deel van de glaciale hoogten bestaat uit door het ijs zelf meegebrachte keileem. Gedurende de als Weichselien bekende laatste koude tijd, toen Scandinavisch ijs Nederland niet meer wist te bereiken, hebben smeltwater en de wind zandige afzettingen gevormd.
De langgerekte nederzetting Den Hoorn ligt op een glaciale rug, die aan de duinen langs de kust grenst en aan de zuidzijde een tijdlang door de zee werd ondermijnd.
Noordoostelijk van Den Burg vinden we tussen de glaciale heuvels van Texel een lage zone waar enkele geulen een laagte bij de Noordzee met de Waddenzee verbonden. Bij Oosterend bestonden trouwens ook van zulke verbindingen, die echter maar klein waren.
Texel bestond vroeger tijdelijk uit twee delen: Eijerland in het noorden en het eigenlijke Texel in het zuiden. Na de Middeleeuwen vormde zich in het zeegat tussen beide eilanden echter een zandbank. In 1620 wist men door het aanbrengen van hindernissen te bereiken, dat het zand dat de wind er verplaatste zich tot een duinenrij op hoopte. Een dergelijke halfnatuurlijke duinenrij wordt stuifdijk genoemd. De onderhavige draagt de naam Zanddijk. We vinden haar aan de landzijde van de duinstreek, langs de uitgestrekte polder Eijerland. Door de vorming van de Zanddijk groeiden Texel en Eijerland definitief aaneen.
