Lexicon van de Nederlandse Landstreken

dr. H.A. Visscher (2002)

Gepubliceerd op 24-02-2017

Achtkarspelen

betekenis & definitie

Een van de uit een zogenaamde grietenij voortgekomen, uitgestrekte Friese gemeenten, die tussen Leeuwarden en de grens met de provincie Groningen is gelegen. Bestuurlijk behoorden de Achtkarspelen tot Oostergo, terwijl ze kerkelijk onder de Bisschop van Münster ressorteerden.

De benaming Achtkarspelen wijst er op, dat het gebied een achttal kerspelen (parochies) omvatte. Dit waren Augustinusga, Buitenpost, Drogeham, Gerkesklooster, Kooten (= Kootstertille), Surhuizen, Twijzel en Lutjepost. In de 17de eeuw ontstonden in het gebied ook de veenkoloniën Surhuisterveen en Rottevalle. Laatstgenoemd dorp werd in 1943 bij de gemeente Smallingerland gevoegd.
Relatief jonge nederzettingen van de Achtkarspelen zijn ook Boelenslaan, Harkema-Opeinde en Twijzelerheide.
Het gebied ligt op het lage westelijk deel van het uitgestrekte Noord Nederlands Plateau, dat er door brede valleien wordt gecompartimeerd. Bovenlangs de valleien ontstonden de oudste, lintdorpachtige nederzettingen, die samen de kerspelen van de grietenij vormden.