Zand- en grindkwestie, moeilijkheden tussen Nederland en Duitsland (1918) over transporten zand en grind, die Duitsland door Nederland naar bezet België wilde vervoeren. De transporten vonden reeds de hele oorlog plaats, omdat de Nederlandse regering ervan uitging, dat deze materialen voor het onderhoud van wegen werden gebruikt.
Elke lading moest zijn voorzien van een verklaring van de Duitse overheid, dat het zand en grind niet voor militaire doeleinden waren bestemd. Reeds in 1916 en in 1917 protesteerde Engeland tegen deze transporten. De Nederlandse regering gaf echter niet toe. Dat de zand- en grindkwestie begin 1918 weer acuut werd, werd veroorzaakt door het inbeslagnemen van Nederlandse koopvaarders door de geallieerden, omdat Duitsland grotere faciliteiten voor zijn transporten eiste. De Duitse generaal Ludendorff drong na het mislukken van het Duitse zomeroffensief in Frankrijk aan op Duitse militaire transporten over Roermond en wilde Duitse batterijen op Nederlands grondgebied opstellen. → Troelstra en De → Savornin Lohman, die door de Duitse gezant F. Rosen waren benaderd, wisten op 26.4.1918 de Tweede Kamer in een geheime zitting tot toegeven aan de Duitse eisen te bewegen. De argumentatie voor dat besluit was dat Nederland toch ook aan de geallieerden concessies had gedaan. Dat Nederland uiteindelijk buiten de oorlog bleef, dankte het aan het feit dat Ludendorff zijn eisen tegenover de Duitse regering niet kon doorzetten.
